Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

348

186- rasm.

---

(

66

)  va  (67)  form ulalardan  Cp  va  C,  orasidagi  m unosabat 

quyidagicha  ko'rinishda boMadi:

С  =   Cv  +   R. 

(

68

)

Bu  m unosabatni  birinchi  m arta  nemis  olim i  M ayer aniqlagan 

va  Mayer form ulasi deb  yuritiladi.

(64)  form uladan  С  ning  ifodasini  (

68

)  form ulaga  keltirib 

q o ‘ysak,  o 'z g a rm a s  bosim dagi  m o ly ar  issiqlik  sig‘imi  u c h u n  

quyidagi  m unosabatga ega boMamiz:

C

p

= L

r

+

r

J ^ R .  

(69)

Shunday  qilib,  (64)  va  (69)  ifodalar asosida  quyidagi  xulosaga 

kelamiz:  bir atomli ideal gaining о ‘zgarmas hajmdagi molyar issiqlik 

sig'im i  C,  ka b i  o'zgarm as  bosimdagi  m olyar  issiqlik  sig'im i  С 

ham  gazning  temperaturasiga  bog'liq  emas  ekan.

T a jrib a la r  g a z la r  u c h u n   m o ly a r  issiq lik   sig ‘im la rin in g  

e k s p e rim e n ta l  q iy m a tla ri  u la rn in g   (64)  va  (6 9 )  fo rm u la la r 

asosida  n aza riy   hiso blan g an   q iy m atlari  bilan  m os  tu sh ish in i 

ko'rsatadi.  Bu tasodifiy emas.  C hunki  m olekulyar-kinetik nazariya 

va  issiqlik  sig‘im ining  nazariyasi  asosida  ideal  gaz  zarralarin i 

n u q ta ia r  sifatida,  ju d a   boM m aganda  kichik  sh arch alar  sifatida 

ta s a w u r qilish  yotadi.  Bunday  ta sa w u rg a   faqat  b ir atom li gazlar 

m uvofiq  keladi.