|
(p0+
p
gh)
K,
= p0Vv
_ Po+Pgh
_ | [ p g A
V\
Po
Po
103ifi-.9,8in 20m
— = 1 + — —----- ---------= 3 marta •
y t
105 Pa
3 -
masala.
Temperaturasi 448 К bo'lgan 0,01 kg massali gazning
dastlabki hajmi 3 • 10
3
m
3
bo'lgan. Qanday temperaturada berilgan massali
kg
gazning zichligi 5 • 10
6
— j ga teng bo'ladi? Gaz bosimi o'zgarmas.
s m
Berilgan: T = 448 K;
m
= 0,01 kg; V=3 • 10
3
m3;
kg
kg
p = 5 • 10
~6
— j = 5 — ; p = const.
s m
m
Topish kerak: T2—?
Yechilishi. Berilgan gazning dastlabki zichligi p, = — ga teng bo'lib,
turli temperaturalardagi zichliklarning nisbati hajmlar nisbatiga teskari
proporsional bog'lanishdadir:
£ l =
Yl
. .
(a)
P2 " v\
Gey-Lyussak qonuniga ko'ra p = const bo'lganda berilgan gazning turli
temperaturalardagi hajmlari temperaturalarga quyidagicha to'g'ri proporsional
bog'langan:
£ - 5 .
(b)
V\
7J
(a) va (b) tengliklami taqqoslab, quyidagi tenglikni yozish mumkin:
^ - = Ь . , bundan T2=Tt P L = h H
P
2
T
' p
2
P
2
K,
ekani kelib chiqadi.
Hisoblash:
0
,
01
kg
З Ю3 m3 ■
5-Ц-
T2 = 448 К ------ -
g
= 299 K.
21 — M. 0 ‘lmasova
321
4- masala. Bir xil massa va bir xil temperaturali karbonat angidrid
(CO,) va metan (CH4) gazlari berilgan. Ularning zichliklari teng bo'lishi
uchun bosimlari qanday nisbatda bo'lishi kerak?
Berilgan:
mt = «
2
,7; = T2, ц, ^ 4 4 -Ю -3 - ^ , p, = P j , ц
2
= 16 •
1
(T
3
- j ^ .
Topish kerak:
Pi
Yechilishi: C 0
2
va CH
4
gazlari uchun Klapeyron—Mendeleyev
tenglamalarini quyidagi ko'rinishda yozaylik:
PiK = — RT{
Hi
va
р
~Уi ~ ~~ RTi-
Иг
Bu ifodalarni zichliklar orqali quyidagicha yozish mumkin:
H
\*2
Tengliklarning har ikki tomonini hadma-had bo'lib, quyidagi natijaga
erishamiz:
/>, _ Р,л 7 1
H2
Pi ~ ~ T | ’ R p2T2
yoki masalaning shartiga ko'ra
P±_
_
Pi
Hisoblash:
p
16 •
10
' 3- Ц г
4
1
lL = -----------DioJ. = ±
' yoki A :A « 1 :3 .
f t
44 . i О
-3
_11
3
m o'l
5- masala. Normal atmosfera bosimida xonaning temperaturasi yoz
kunlari 35 °C, qish kunlari esa 0 °C gacha pasayadi. Bunda havo
massasining farqi 8,5 kg ni tashkil etsa, xonaning hajmi qancha?
kg
Havo uchun д = 29i0~3 ----- gateng.
mo‘1
322
р
а)
174- rasm.
b)
Berilgan: рй = 10
5
Pa; Г, =308 К; T2 = 273 К, Л = 8,31 •
kg
m o ‘l • К
ц = 29 • 10
3
----- ; Дm = 8,5 kg.
mo'l
Topish kerak: V — ?
Yechilishi. Masalaning mazmunidan xonaning hajmi V= const. Shunga
binoan, Klapeyron — Mendeleyev tenglamasini T{ va T2 temperaturalar
uchun quyidagicha yozaylik:
paV = m' RT}
И
yoki
P0V = ^ * T 2.
Bu tenglamalaming chap tomonlari teng bo'lgani uchun o‘ng tomonlari
ham tengdir, ya’ni:
^ R T { = ^ R T 2
•.
/и,
T2
yoki
— = ~ \
щ
T,
Ц
•
Ц
r t i2
1
1
bunda /и, < m2, chunki Г, > T2, ya’ni temperatura yuqori bo'lganda gaz
molekulalarining harakat tezligi ortadi, tortishish kuchi kamayadi,
binobarin, molekulalar orasidagi masofa ham ortadi. Xonada o'zgarmas
bosim saqlanishi uchun gazning bir qismi xonadan chiqadi, gaz massasi
kamayadi. Shuning uchun massalar farqi Дm = m2 —
bo'ladi. Bundan
m2 = m + Am bo'ladi. Bu hosil bo'lgan ifodani yuqoridagi tenglamaga qo'yib,
havo massasi m, ni topaylik:
m.
/я,+Д/и
7; .
,
A
mT2
= - f
, bundan
m. = -=—
Г,
1
Tr T2
m, ning bu qiymatini Юареугоп — Mendeleyev tenglamasiga qo'ysak,
323
bundan
И (7i-Т2)
у
_ Д/л 7^7]
= » ( Ti - Ti)Po '
Hisoblash:
у _ 8,5kg 273К 8,31 J mo‘M К ^ -_308
К
=
5353.
1Q-2 т з _
5 8
,
5
т 3.
29
-
1
0-з
-М--
35 К 105 Ра
т о 1
Mustaqil yechish uchun masalalar
g
116.
300 mm sim. ust. bosimda zichligi 0,3 - bolgan gaz moleku
lalarining o'rtacha arifmetik, o'rtacha kvadratik va ehtimolligi eng katta
tezliklarini toping.
117. Qanday temperaturada azot molekulalarining o'rtacha kvadratik
m
tezligi ularning ehtimolligi eng katta tezligidan 50
ga ortiq bo'ladi?
s
118. Hajmi 1 sm
3
bo'lgan idishda 20 kPa bosim ostida 5 • I0
19
ta geliy
molekulasi bor. Shu sharoitdagi molekulalarning o'rtacha kvadratik tezligini
aniqlang.
119.
Sig'imi 4 / bo'lgan ballonda 2-10
5
Pa bosim ostida gaz qamalgan.
Ballon sig'imi
6
/ bo'lgan ikkinchi bo'sh ballon bilan tutashtirilgan.
Jarayon izotermik bo'lsa, sistemadagi gaz bosimi qancha?
120.
Sig'imi 13 /, temperaturasi 323 К bo'lgan gazni o'zgarmas bosim
ostida 303 К gacha sovitiladi. Sovitilgan gazning hajmi qanday bo'lib qolgan?
121. 174- a,b rasmlarda ideal gaz holati o'zgarishining grafiklari berilgan.
Grafikning har bir qismi (1 — 2 va 3 — 2 ) qaysi jarayonni xarakteriaydi?
122.
Normal sharoitda kislorod va azot gazlarining zichliklarini
hisoblang.
123.
Normal sharoitda bitta gaz molekulasi ilgarilanma harakatining
o'rtacha kinetik energiyasini hisoblang.
124.
Sig'imi 1 / bo'lgan ballonda 10
"2
Pa bosim ostida azot gazi berilgan.
Gaz molekulalarining umumiy sonini aniqlang. Sistemaning temperaturasi
295 K.
125. Hajmi 6 x 4 x 3 m3, bosimi 0,9-10
5
Pa, temperaturasi 293 К
bo'lgan xonadagi havo massasini aniqlang.
kg
126. Normal sharoitda zichligi 1,78 — bo'lgan 1 kmo‘1 gazning
massasini aniqlang.
324
VII bob.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
