Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti



Download 13,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet108/365
Sana30.12.2021
Hajmi13,37 Mb.
#98245
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   365
Bog'liq
[O`lmasova M 1-qism]

143


т2  -  т\ sin а  -  кт\ cos а 

mi  + т2

va hadma-had  ayirib,  ipning taranglik  kuchi  uchun



(/«I  -  m2 )a -  m {g s m a -  km{g c o s a -  m-)g 

/ ’T =  


2

ifodalami  hosil  qilamiz.  Oxirgi  ifodaga tezlanishning yuqoridagi  ifodasini 

keltirib  qo'yib  va  matematik  amallarni  bajarib,  F1  uchun  quyidagi 

munosabatni  hosil  qilamiz:



m\tn2 

/л,  +m2

(l + sin a + £cosa)g.

Hisoblash:

_  (12kg -  20kg • sin 30°  -  0,1 • 20 kg  cos3 0°). 

9

 

3

 Л?. _ q 09 

20 kg+ 12  kg 

s2

F 

=   2 0 k g -1 2 jc g   (

1

 

+ sin 30°  + 0,1 cos 30') • 9,8 

= 117N. 

2 0 k g

+

12 k g  

s

m

6- 



masala. 

Ipga bog'langan tosh vertikal tekislikda  5  —  chiziqli tezlik 

bilan  aylantirilmoqda. Agar  ipning  maksimal  va  minimal  taranglik

kuchining farqi 9,8  N ga tengligi ma’lum 

bo'lsa,  toshning  massasini  toping.

m

75-  rasm.



Berilgan:  и -  5— ,  F: —  Fx  =  9,8N.

Topish  kerak:  m  —  ?

Yechilishi.  Trayektoriyaning  ixti­

yoriy  nuqtasida  toshga  ikkita  kuch — 

og'irlik  kuchi    va  ipning  tarangljk 

kuchi  (osmaning  reaksiya  kuchi)  F 

ta ’sir  qiladi  (75-  rasm).  Toshni  aylana 

  bo'ylab  harakat  qilishiga  majburlovchi, 

ya’ni  unga  markazga  intilma  tezlanish 

b e ru v c h i 

k u ch n in g  

k a tta lig i 

trayektoriyaning  ixtiyoriy  nuqtasida 

(masalan,  С  nuqtada)  quyidagiga  teng 

bo'ladi:


144


т — - F - F ' -  F -  Р cos a, 

R

bunda  R — aylananing  radiusi.

Trayektoriyaning eng yuqori  (A)  nuqtasida

FTI V 

г

1

 

n  

г

—— = F{  + P = Fx + mg 



R

va trayektoriyaning eng quyi  (B)  nuqtasida

.2

m v

~R

= F2 -  P = F2 -m g

bo'ladi,  bu yerda  Ft  va  F2  lar mos  ravishda toshning A va  В nuqtalardan 

o'tayotgan  vaqtdagi  ipning taranglik kuchlari.

Bu  ikki tenglamadan  ko'rinib turibdiki,  Ft  +  mg -   F2 — mg.  Bundan 

toshning  massasini topsak,

m = ■

fi z

I

l

g

bo'ladi.

Hisoblash:

m =

9,8 N


2  9,8-^-

= 0,5 kg.

7- 

masala.  Uzunligi  60 sm  bo'lgan  ipga  osilgan  yuk tekis harakat- 



lanib,  gorizontal  tekislikda  aylana  chizadi.  Yuk  aylanayotgan  vaqtda  ip 

vertikal  bilan  30°  li  o'zgarmas  burchak  tashkil  qilsa,  yuk  qanday  tezlik 

bilan  harakatlanayotgan bo'ladi?

Berilgan:  / =  60 sm  =  0,6 m,  a   =  30°.

Topish  kerak:  v — ?

Yechilishi.  Yukka  Р  og'irlik kuchi  bilan  ipning  Fj  taranglik kuchi 

ta ’sir  qiladi.  Bu  kuchlarning  teng  ta ’sir  etuvchi  Fmi  kuchi  yukka 

markazga  intilma  tezlanish  beradi  (76-  rasm).  Nyutonning  ikkinchi 

qonuniga muvofiq,  yukning harakat tenglamasi quyidagicha bo'ladi;



ma = FJ + P = Fm i,

_ v 2

bu  yerda  a ~ ~ - m a r k a z g a   intilma  tezlanish,  R — aylananing  radiusi.

A

10 — M. O'lmasova



145


77-  rasm.

Rasmdan:


Fm i  = P  tga = mg  tga,  R = l sin a.

Binobarin,

mu

mg  tga



/ sin a

bo'ladi.  Bundan yukning chiziqli tezligini  topamiz:



v = y/l g sin a   tga.

Hisoblash:

v = J O ^m -9,8^2--sin 30°-tg30°  = U y -

km

8-  masala.  Poyezd  radiusi 400  m  bo'lgan burilishdan  54-— -  tezlik



soat

bilan  ketayotganda poyezdning relslarga bosim  kuchi  unga perpendikulyar 

bo'lishi  uchun  tashqi  relsni  ichki relsdan qancha baland  ko'tarish  kerak? 

Relslar oralig'ining  kengligi  152,4  sm ga  teng.



Berilgan:  Я = 400 m,  у = 54 — - = 1 5 - ,   / = 152,4 sm = 1,524 m.

soat 


s

Topish kerak: h — ?

Yechilishi.  Vagonga  P  og'irlik  kuchi  bilan  F  tayanch  reaksiyasi 

kuchi  ta ’sir qiladi  (77-  rasm).  Ularning gorizontal  yo'nalgan  Fm x  teng 

ta'sir etuvchisi poyezdga  markazga intilma tezlanish beradi.  Rasmdan

146




Download 13,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish