Shohjahon normurodov

2) Narsa otlari - «Nima?» so‘rog‘iga javob bo‘lib, jonli va jonsiz narsalarni bildirgan otlarga narsa otlari deyiladi. MSALAN: Arslon, boychechak, sho‘rva, ko‘ylak, do‘ppi, bo‘ri, qozon, go‘sht, pichoq, qoshiq, tesha, palto, tulki, arra, bolta, chuchvara, ketmon, choynak, piyola, rayhon, yaldiz, oy, yulduz, quyosh, sher, ayiq, lola, palov, shim, cho‘mich.
Narsa otlari -gich (-qich, -kich, -g‘ich), -gi (-qi, -ki, -g‘i), -k, -q, -oq, -(i)ndi, -ma,
-don va boshqa qo‘shimchalar yordamida yasaladi. –q qo‘shimchasi a unlisi bilan tugagan fe’llarga qo‘shilganda, a unlisi o shaklida talaffuz qilinadi va shunday yoziladi: bo‘ya+q = bo‘yoq kabi. MASALAN: Ochqich, qo‘lyozma, quymoq, suvdon, kiyim, o‘chirg‘ich,
yeldig‘ich, o‘roq, taroq, tutatqi, bezak, qisqich, to‘plam.
TOPSHIRIQ-1. Narsa oti yasovchi qo‘shimchalarni aniqlang.
1. Mundoq qarab razm solsam, ko‘pchilikning qo‘lida kosov, bolta, o‘roq... (Oybek) 2. Mashinada kichkina sovutgich ham bor edi. (Orif Farmon) 3. Oqqirov kasalligini yuzaga keltiruvchi organizmlar g‘o‘za barglariga uya quradi, tuproqda, o‘simlik chirindilari orasida qishlaydi. Bahorda yana ekinlarni
kasallantiradi. (Gazetadan) 4. Direktor o‘sha terilar uchun xalq xo‘jaligi yutuqlari ko‘rgazmasining oltin medalini oldi. (Said Ahmad) 5. Eshikni ochishim bilan dadam qo‘lidagi gazetasini, oyim supurgini tashlab menga qaradi. (O. Yoqubov).
3)O‘rin-joy otlari - «Qayer?» so‘rog‘iga javob bo‘lib, o‘rin-joy ma’nosini bildiruvchi otlar o‘rin-joy otlari sanaladi: Shahar, qishloq, guzar, mahalla, tuman, viloyat, ko‘cha, gulzor, olmazor, saylgoh, sharq, g‘arb.
Bunday otlar o‘rin-joy ma’nosi bilan birga narsalik ma’nosini ham bildiradi, shuning uchun «qayer?» so‘rog‘I bilan birga «nima?» so‘rog‘ini olishi ham mumkin. -zor, -loq, -iston, -goh, - xona qo‘shimchalari o‘rin-joy otlarini yasaydi. M: mevazor, o‘tloq, Guliston, o‘yingoh, mayxona, choyxona va b.
TOPSHIRIQ-1. O‘rin-joy otlarini toping!!
1. Har qalay, o‘zi tug‘ilib o‘sgan qishloq. Bolaligini eslatadigan guvala devorlar bilan qurshalgan ko‘chalar, suvga cho‘milgan jimjit soylar, olisda sadafdek chaqnab turgan cho‘qqilar, yam-yashil o‘tloqlar ko‘ngliga taskin berar-ku! (Said Ahmad) 2. Darvozadan chiqib, katta yo‘ldan biroz yurilgach, chap tomondagi tolzor ko‘chaga burilishdi. (Abdulla Qahhor) 3. O‘ktam Komila orqasidan yurib, olchazor orqali keng, tekis, bahavo maydonga chiqdi... (Oybek) 4. Cho‘pon otaning katta hovlisi, otlar bog‘langan bostirmasi, sigirlar boqiladigan molxonasi va qo‘ylar turadigan ikkita katta qo‘rasi bor edi. (P. Qodirov)