Shohjahon normurodov

ESDA TUTING. ikkidan bir, to‘rtdan bir, sakkizdan bir tarzida, shuningdek, yarim, chorak, nimchorak tarzida o‘qiladi.
HISOB SO‘ZLARI
Sanoq son bilan sanaladigan narsalarni ifodalovchi so‘z o‘rtasida qo‘llanilib, bu narsaning
o‘lchovini bildiradigan so‘zlar hisob so‘zlari sanaladi.M: Bir hovuch suv, ikki qop un, bir xalta turshak, uch etak paxta, o‘n chelak suv, bir savat non, besh chelak olma, o‘nlitr benzin, yuz gramm shakar, o‘n metr atlas.
TARTIB SON
Narsalarning ketma-ketlik tartibini bildiradigan sonlar tartib sonlar deyiladi. U -(i)nchi
qo‘shimchasi yordamida yasaladi.
ESDA SAQLANG. Tartib sonlar arab raqami bilan yozilganda, -(i)nchi qo‘shimchasi o‘rnida arab raqamidan so‘ng chiziqcha yoziladi: 9-sinf, 30-dekabr. Tartib sonlar rim raqamlari bilan ifodalanganda, chiziqcha qo‘yilmaydi.
t o p s h i r i q . Quyidagi sonlarni Sanoq son, Dona son, Chama son, Jamlovchi son, Taqsim son, Kasr son
ajrating.
Mingtacha, ellik, beshtadan, yuzlab, qirqta, yigirma, besh, uchdan bir, beshdan ikki, o‘ttiztacha, to‘qqiztadan, beshovi, uchalasi, o‘ntadan, sakkiz, yettita, yetmishta, to‘qqiz, minglab, minglarcha, o‘n sakkiz, yarim.
SONLARNING OTLASHISHI
Gapda otning so‘rog‘iga javob bo‘ladigan va ot kabi ko‘plik, egalik, kelishik shakllarida kela oladigan son otlashgan son deyiladi. M: Beshga uchni qo‘shsa, sakkiz bo‘ladi. Otlashgan sonlar xuddi ot kabi ega, ot-kesim, to‘ldiruvchi, qaratqich aniqlovchi va hol vazifasida keladi: Besh – o‘nning yarmi.(EGA), Imtihonlar yigirmanchida bo‘ladi.(hol)

19-DARS RAVISH.

Ravish –harakat-holatning belgisini bildiruvchi, o`zgarmas mustaqil so`z turkumi.

Ma’noviy xususiyati. Ravish harakat-holatning bajarilish tarzi, payti, o`rni, daraja-miqdorini bildiruvchi va qanda? qachon? qayer? qancha? singari so`roqqa javob bo`luvchi so`z: astoydil o`qimoq, harbiychasiga qasamyod, hamisha navqiron.

Morfologik belgisi: Ravish morfologik jihatdan o`zgarmaydi-, ya’ni lug`aviy shaklga ega emas va aloqa-munosabat shaklini ham olmaydi. Ayrim ravish tarkibida uchraydigan egalik (kechasi), kelishik (unda­bunda, olg`a, jo`rttaga, to`satdan, birdan) shakllari so`z bilan yaxlitlangan, ma’noli qismga ajratilmaydi: hozirdan, tezda, ilgarilari, kechqurunlari. tubdan, qo‘qqisdan, birdan, kechalari, avvallari, so‘ngra.
Sintaktik belgisi: Ravish boshqa so`zga bitishuv yo`li bilan birikadi. Gapda hol (Kechasi ishlaydi) vazifasida keladi. Ba’zan aniqlovchi bo`lib keladi: mahsichang odam.