Shohjahon normurodov

1 .Teng bog‘lovchilar:
1) Biriktiruv bog‘lovchilari: va, hamda, bilan, ham
2) Ayiruv bog‘lovchilari: yo… yo, goh… goh, dam… dam, bir… bir, ba’zan… ba’zan, xoh… xoh
3) Zidlov bog‘lovchilari: ammo, lekin, biroq, balki
4) Inkor bog‘lovchisi: na… na
BIRIKTIRUV BOG‘LOVCHILARI YORDAMIDA BOG‘LANGAN QO‘SHMA GAPLAR
Biriktiruv bog‘lovchisi qo‘shma gapning payt, sabab-natija munosabatlarida bo‘lgan qismlarini bog‘lab keladi. Qismlari o‘rtasida sabab-natija munosabati ifodalangan qo‘shma gaplarda ikkinchi qism oldidan natijada so‘zini qo‘yish mumkin bo‘ladi. Masalan: Anor so‘zlar va Zaynab qalbi Tol bargiday dir-dir qaltirar. (Hamid Olimjon) // Anor so‘zlar, (va) natijada Zaynab qalbi Tol bargiday dir-dir qaltirar.
ESLATMA: Ba’zan -u (-yu), -da yuklamalari ham biriktiruv bog‘lovchilari bajargan vazifalarni bajaradi. Bunda ularni va bog‘lovchisi bilan almashtirish mumkin: Qo‘ng‘iroq chalindi-yu, dars boshlandi – Qo‘nig‘roq chalindi va dars boshlandi.
TOPSHIRIQ-3. Qismlari biriktiruv bog‘lovchisi yordamida bog‘langan qo‘shma gaplarni aniqlab, bu qismlar o‘rtasida qanday mazmuniy munosabatlar borligini ayting.
1. U har uch qadamda bir to‘xtab, nafasini rostlay-rostlay tepaga zo‘rg‘a yetdi, qopni ag‘dardi-yu, muvozanatni saqlay olmay o‘tirib oldi. 2. Gulchehra «piq» etib kuldi-da, cho‘zilib tugunni oldi. 3. Mashhur qora qashqa ayg‘irining chilvirini xirmondagi bolalarga tutqazdi-da, dabdurustdan chollar bilan gaplashib turgan Komilaga yuzlandi. 4. To‘satdan eshik sharaqlab ochildi va ostonada Ertoyev paydo bo‘ldi. 5. Inobat qizishib ketib, pisandaga o‘tganini endi payqadi va uyalib yerga qaradi. (O. Yoqubov)
ZIDLOV BOG‘LOVCHILARI YORDAMIDA BOG‘LANGAN QO‘SHMA GAPLAR
Zidlov bog‘lovchilari bog‘langan qo‘shma gap qismlarini bog‘lash bilan birga ular o‘rtasida zidlik
munosabati mavjudligini ham ifodalaydi. Zidlov bog‘lovchilari qo‘shma gapning ikkinchi qismi boshida qo‘llanadi va qo‘shma gap qismlari vergul bilan ajratiladi.