Shohjahon normurodov

Fe’llardan anglashilgan harakat va holat ma’lum shaxs yoki narsa tomonidan bajariladi. Ana shu shaxs yoki narsa harakatning bajaruvchisi sanaladi.
HARAKAT VA HOLAT FE’LLARI
Fe’llar nimani atab kelishiga ko‘ra harakat fe’llari va holat fe’llariga bo‘linadi.
Shaxs va narsalarning jismoniy faoliyati natijasida ro‘y bergan harakatni bildiruvchi fe’llar harakat fe’llari hisoblanadi. MASALAN:Chopdi, yugurdi, kurashdi, sug‘ordi, qimirlamoq, tashladi kabi.
Shaxslarning ichki kechinmalari: o'ylamoq, achinmoq, siqilmoq, qayg'urmoq kabi va narsalarning bir holatdan ikkinchi holatga o‘tish jarayonini ifodalovchi: qotmoq, muzlamoq, unmoq fe’llar esa holat fe’llari sanaladi.
Quydagi fe’llarni harakat va holat fe’llariga ajrating? Tasvirlamoq, kuylamoq, taralmoq, qotmoq, o‘ylamoq, eshitilmoq, porlamoq, yiqilmoq, jimirlamoq, unmoq, o‘smoq, fikrlamoq, ikkilanmoq, qaytarmoq.
O‘TIMLI VA O‘TIMSIZ FE’LLAR
Tushum kelishigi shakli (-ni) olgan so‘zlar bilan bog‘lanadigan fe’llar o‘timli fe’llar, bunday xususiyatga ega bo‘lmagan fe’llar o‘timsiz fe’llar sanaladi.MASALAN: Kitobni o‘qidi, xatni yozdi, do‘stini ko‘rdi. Ushbu o‘qidi, yozdi, ko‘rdi fe’llari o‘timli fe’l sanaladi. O‘timsiz fe’llar esa (-ni) bilan birika olmaydi. MASALAN: Doskaga qaradi, ukasiga o‘xshamoq, uyda uxladi kabi. Bunga o‘xshash fe’llar tushum kelishigidagi so‘z bilan bog‘lansa, uslubiy g‘alizlik sezilib turadi. MASALAN: Doskani qaradi deb bo‘lmaydi.
Quyidagi fe’llarni o‘timli va o‘timsizga ajrating!!!
Almashmoq, jiringlamoq, o‘xshamoq, jilmaymoq, yuzlanmoq, kiyinmoq, kiymoq, so‘roqlamoq, so‘ramoq, so‘rattirmoq, quvonmoq, quvontirmoq, joylashmoq, joylashtirmoq
FE’L NISBATLARI
Bajaruvchining harakat va holat jarayonida qay darajada ishtirok etishini bildiruvchi fe’l shakllari nisbat shakllari sanaladi. Masalan, supurdi fe’lida supurish harakatini bajaruvchi shaxs aniq, supurildi fe’lida
noaniq, supurishdi fe’lida birdan ortiq, supurtirdi fe’lida esa harakat boshqa shaxs vositasida bajarilgani ifodalangan.