Шодиев акбар ашурович бухгалтерия ҳисобининг хусусиятлари

Таъсисчиларга бўлган қарзларни ҳисобга олиш
Акция қимматли қоғознинг бир тури ҳисобланади. Умуман қимматли қоғозларга акциялар, облигациялар, омонат касса сертификатлари киради. Акция - ҳиссадорлик жамиятлари, корхона, ташкилотлар, тижорат банклари томонидан муомалага чиқарилади. Бу қимматли қоғоз тури ўз эгасига корхона оладиган фойданинг бир қисмини дивиденд кўринишида олиш ҳуқуқини беради.
Дивиденд - бу акциядорлик жамиятининг ҳисобот даврида олинган ва акцияларга қараб акционерлар ўртасида тақсимланадиган фойдаси.
Акциялар учун дивидендлар меҳнат жамоалари, ҳиссадорлик жамияти фойдаси ҳисобидан тўланади. Ҳиссадорлик жамияти акциясининг эгалари мазкур жамиятни бошқаришда иштирок этиш ҳуқуқига эгадирлар. Меҳнат жамоалари ва корхона акциялари эгалари бундай ҳуқуқга эга эмаслар.
Меҳнат жамоалари ва корхона акцияларини муомалага чиқаришдан асосий мақсад қўшимча молия маблағларини амалда фойдаланишга жалб қилишдир. Бу акция турлари акция чиқарувчи корхона ҳамда ташкилотларда мулкчилик шаклини ва ҳуқуқий ҳолатини ўзгартиришга имкон бермайди.
6610 - «Тўланадиган дивидендлар».
6620 - «Чиқаётган таъсисчиларга улушлари бўйича қарзлар».
Дивидендлар Узбекистон Республикаси «Ҳиссадорлар жамияти ва ҳиссадорлар ҳуқуқини химоя қилиш» тўғрисидаги амалдаги қонунига ва дивидендларни ҳисоблаш тартибига мувофиқ тақсимланади.
6610 - «Тўланадиган дивидендлар» ҳисобварағи 8710 - «Ҳисобот даврининг тақсимланмаган фойдаси» ҳисобварағи билан корреспонденциясида дивидендлар бўйича ёзилган суммаларга қараб кредитланади.
6620 - «Чиқаётган таъсисчиларга улуши бўйича қарзлар» ҳисобварағида чиқиб кетаётган таъсисчиларнинг улуши бўйича мажбуриятларини акс эттиради. Кредити бўйича ёзилган қарз суммаси 8620 - «Сотиб олинган ўзининг имтиёзли акциялари» ҳисобварағи билан корреспонденцияда акс эттирилади.
6610 - «Тўланадиган дивидендлар», 6620 - «Чиқаётган таъсисчиларга улушлари бўйича қарзлар» ҳисобварақлари бўйича аналитик ҳисоб ҳар бир таъсисчи бўйича олиб борилади.
1-мисол. Акциядорларга ҳисобланган дивидендларнинг акс эттирилиши:
Д-т 8710 - «Тақсимланмаган фойда (қопланмаган зарар)» ҳисобварағи
К-т 6610 - «Тўланадиган дивидендлар» ҳисобварағи.
2-мисол. Ҳисобланган дивидендларнинг акциядорларга тўланиши:
Д-т 6610 - «Тўланадиган дивидендлар» ҳисобварағи
К-т 5010 - «Миллий валютадаги пул маблағлари» ҳисобварағи
3-мисол. Чиқаётган таъсисчиларнинг улушлари бўйича қарзларининг ҳисобланиши:
Д-т 8620 - «Сотиб олинган хусусий акциялар - имтиёзли» ҳисобварағи
К-т 6620 - «Чиқаётган таъсисчиларга улуши бўйича қарзлар» ҳисобварағи:
4-мисол. Чиқаётган таъсисчиларнинг улушлари бўйича қарзларни қопланиши:
Д-т 6620 - «Чиқаётган таъсисчиларга улушлари бўйича қарзлар» ҳисобварағи
К-т 5110 - «Ҳисоблашиш ҳисобварағи»