Шодиев акбар ашурович бухгалтерия ҳисобининг хусусиятлари

VII БОБ. ХЎЖАЛИК ЮРИТУВЧИ СУБЪЕКТЛАРДА МОЛИЯВИЙ НАТИЖАЛАРНИ ҲИСОБГА ОЛИШ.


VII.1. МОЛИЯВИЙ НАТИЖАЛАРНИ ҲИСОБГА ОЛИШНИНГ АСОСИЙ ВАЗИФАЛАРИ.


Молиявий натижа дейилганда корхонанинг маълум ҳисобот даврида, унинг тадбиркорлик фаолияти жараёнида ўзига қарашли маблағнинг ошиши(ёки камайиши тушунилади). Бухгалтерия ҳисобида бундай фаолият натижаси ҳисобот давридаги ҳамма фойдалар ва зарарларни ҳисоблаш ҳамда баланс қилиш йўли билан аниқланади. Фойда корхонанинг охирги молиявий натижаси ҳисобланади. У меҳнатга хақ тўлаш фонди билан бирга корхона даромадини ташкил қилади. Хўжалик юритишнинг ҳозирги тизими шароитида фойда кўрсаткичи корхонанинг асосий ва айланма маблағларидан самарали фойдаланишни талаб ҳамда эхтиёжга қараб ишлаб чиқаришни,яъни ишлаб чиқарилаетган маҳсулот истеъмолчи талабига жавоб бера оладиган бўлиши, ишлаб чиқариш харидор учун хизмат қилиши лозим. Фойда, қўшилган қиймат солиғи ва акциз солиғи соф даромаднинг шакллари бўлиб ҳисобланади. Уларнинг ҳар бири ташкил топиш механизми ва улардан фойдаланиш йўналишлари бўйича бир-биридан фарқ қилади. қўшилган қиймат солиғи ва акциз солиғи давлат бюджетига маҳсулот сотилганидан кейин ўтказилади, бу маблағ умумдавлат ҳамда умумхалқ мақсадлари учун сарфланади.
Бозор иқтисодиётига ўтиш шароитида фойда кўрсаткичини тўғри аниқлаш жуда муҳим аҳамиятга эга. Ушбу даромад ҳисобидан махсус мақсадларга мўлжалланган фондлар, заҳира фонди ташкил бўлади, капитал қўйилмалар молиялаштирилади ва ижтимоий тадбирлар амалга оширилади. Молиявий натижалар миқдорига жуда кўп омиллар таъсир кўрсатади. Ишлаб чиқариш ва муомала жараёнидаги омиллар таъсири ҳисобга олинган ҳолда молиявий натижаларни аниқланиши, аниқланган молиявий натижа аниқ ва тўғри акс эттирилиши лозим. Шунинг учун ҳам корхоналарда бухгалтерия ҳисобини тўғри юритиш ва олинган фойда миқдорини тўғри аниқлаш лозим. Фойда миқдорининг камайиши давлат бюджетига тўланиши лозим бўлган маблағ миқдорининг камайиши ва бу ўз навбатида бюджет ҳисобидан амалга ошириладиган ҳаражатлар миқдорининг камайишига олиб келади. Зарарга ишлайдиган корхоналар эса охир-оқибатда синади, яъни инқирозга учрайди. Чунки бозор иқтисодиёти шароитида амалдаги қонунларга кўра яхши ишлайдиган корхоналар фойдасини қайта таксимлаш кўзда тутилмаган. Шунинг учун ҳам зарарга ишлайдиган корхоналар ўз харажатларини ўзлари қоплашлари, бунинг учун уни қоплаш йулларини излаб топишлари керак.
Бозор иқтисодиёти шароитида молиявий натижаларни ҳисобга олиш корхона фаолиятида марказий ўринни эгаллайди ва қуйидагилар уни ҳисобга олишнинг асосий вазифалари ҳисобланади:
А) олинган фойда миқдорини ҳар ойда ҳамда йил бошидан ўз вақтида ва тўғри ҳисоб-китоб қилиш;
Б) молиявий натижалар билан боғлиқ муомалаларни ва уларнинг тақсимланишини бухгалтерия ҳисоби ҳисобварақларида ва тегишли регистрларда тўғри акс эттириш.