|
Ko`rinib turibdiki, ushbu keltirilgan guruhlash ma`lumotlari etarli darajada yaqqol emas va umumiy qonuniyatni ifodalab berolmaydi. Bu erda faqat to`plam tuzilishini payqay olishimiz mumkin, xolos.
Tovar oborotining umumiy hajmi va bitta do`konga to`g’ri kelgan tovar oborot hajmi o`rtasidagi bog’lanish darajasini aniqlash maqsadida yuqoridagi o`nta guruhni 5 ta guruhga ajratib tegishli ko`rsatkichlarni hisoblaymiz (2jadval).
2-jadval
Oraliqni yiriklashtirish usuli yordamida ikkilamchi guruhlash tartibi
№
|
IV chorakda tovar oborot hajmi bo`yicha
do`konlar guruhi (ming
so`m)
|
Do`konlar soni
|
IV chorakda tovar oborot hajmi
(ming so`m)
|
1 ta do`konga to`g’ri kelgan
o`rtacha tovar oborot (ming so`m)
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5 – 4:3
|
1.
|
10 ming so`mgacha
|
15
|
93,0
|
6,2
|
2.
|
10-20
|
21
|
312,0
|
14,8
|
3.
|
20-50
|
12
|
446,0
|
37,2
|
4.
|
50-100
|
18
|
1165,0
|
64,7
|
5.
|
100-200
|
22
|
2400,0
|
109,1
|
6.
|
200 va undan yuqori
|
12
|
3744,0
|
312,0
|
|
Jami
|
100
|
8160,0
|
81,6
|
Ushbu usulda yangi guruhlar soni boshlang’ich guruhlarning tegishli oraliqlarini qo`yilgan maqsadga muvofiq yiriklashtirish yo`li bilan aniqlanadi. Masalan, shartga binoan ikkinchi guruhga 10 ming so`mdan 20 ming so`mgacha tovar oborot hajmiga ega bo`lgan 2 va 3-guruhdagi do`konlar kiradi (8+13). Xuddi shu tariqa ular bo`yicha tovar oborotning umumiy hajmi aniqlanadi (112+200). Natijada guruhlash ixcham va yaqqol ko`rinishni oladi. Umumiy qonuniyat esa ko`zga tashlanadi: tovar oborot hajmi oshib borgan sari 1 ta do`konga to`g’ri keladigan tovar oborot hajmi ham muttasil o`sib borish yo`nalishiga ega (5-ustunga qarang).
5-mavzu: STATISTIK JADVALLAR VA GRAFIKLAR
Reja:
1. Statistik jadvallar va ularning mohiyati.
2. Statistik grafiklar va ularning ahamiyati.
3. Chiziqli diagramma va gistogramma to`g’risida tushuncha.
Tayanch iboralar:
Statistik jadval, jadval skeleti, jadval egasi va kesimi, jadval maketi, jadval sarlavhasi, oddiy jadvallar, guruhli jadvallar, kombinatsion jadvallar, oddiy kesimli jadvallar, murakkab kesimli jadvallar, chiziqli grafiklar, yassi grafiklar, fazoviy grafiklar, kartogramma va kartodiagrammalar.
4.1. Statistik jadvallar va ularning mohiyati.
Statistik ma`lumotlarni shunday taqdim etish kerakki, ulardan foydalanish qulay bo`lsin, ularni o`qish va tushunish oson bo`lsin. Ularni taqdim etishning eng kamida 3 ta usuli mavjud: matnda so`z bilan bayon etish, jadval zuhurida va grafiklar orqali tasvirlash.
Statistik axborotlarni jadvalda ifodalash so`z bilan bayon etishga qaraganda o`rganilayotgan voqealarni ravshan va jozibali qilib tasvirlaydi.
Statistikadagi jadvallar logarifmlik, karra va boshqa jadvallardan tubdan farq qiladi. Ular ijtimoiy-iqtisodiy hayotimiz, turmushimizning tuli tomonlarini ta`riflovchi ko`rsatkichlarni yaqqol va ixcham shaklda, o`zaro bog’lanishda ifodalab, umumiy va o`ziga xos xususiyatlarini oydinlashtiradi.
Jadvallar yotiq va tik to`g’ri chiziqlar kesilmalaridan tuzilgan geometrik shakl bo`lib, qator va ustunlardan tarkib topadi. Ularda o`rganilayotgan ob`ektlar va ularning ko`rsatkichlari joylashtiriladi. Har bir qator va ustun o`z nomiga, jadval esa umumiy sarlavhalarga ega bo`lib, bular jadvalning asosiy unsurlari hisoblanadi.
Agarda jadval qatorlari va ustunlari o`z nomlariga hamda umumiy sarlavhaga ega bo`lib, sonlar bilan to`ldirilmagan bo`lsa, u jadval maketi deb ataladi. Har bir jadval qisqa, aniq va tushunarli, shu bilan birga ma`lumotlar ma`nosini oydinlashtiradigan sarlavhaga ega bo`lishi shart.
Statistik jadval chuqur ma`noga ega bo`lib, ijtimoiy voqea va hodisalarni ifodalashi bo`yicha uni o`ziga xos mantiqiy gapga o`xshatish mumkin. shuning uchun har bir statistik jadvalning egasi va kesimi mavjuddir. Har xil ko`rsatkichlar orqali ta`riflanayotgan statistik to`plam jadvalning egasi, ko`rsatkichlar esa jadvalning kesimi hisoblanadi. Jadvalning egasi, odatda, jadvalning chap qismida, kesimi o`ng tomonida bo`ladi. Lekin ular aksincha joylanishi ham mumkin.
Eganing tuzilishiga qarab statistik jadvallar uch tuga bo`linadi: oddiy, gruppaviy va kombinatsion.
Do'stlaringiz bilan baham: |
