«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

BIRINCHI BO‘LIM

I b o b

AMALIY GEOGRAFIYANING MAQSADI VA VAZIFALARI



1-§. AMALIY GEOGRAFIYA FANI HAQIDA

Bizga ma’lumki, geografiya fani Yer yuzasi tabiatini, aholisi va uning xo‘jalik faoliyatini o‘rganadi.

Amaliy geografiya fani tabiiy va ijtimoiy muhitning o‘zgarishi- ni baholash va bashorat qilish bilan shug‘ullanadi.

Insoniyat paydo bo‘lgan davrdan boshlab jamiyat taraqqiy etgan sari inson va tabiat o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar murak- kablashib bormoqda. Buning natijasida mahalliy, mintaqaviy hamda umumsayyoraviy ekologik muammolar va inqirozlar paydo bo‘lmoqda.

Ana shunday ekologik muammolar va inqirozlarni o‘rganish, baholash va ularning sodir bo‘lishini oldindan bashorat qilishda geografiya fanining o‘rni va ahamiyati nihoyatda muhimdir.

Mazkur muammolarni o‘rganish va ularning yechimini topish davomida geografiya fanlari tizimida yangi yo‘nalish, ya’ni amaliy geografiya fani paydo bo‘ldi va u hozirgi paytda tez sur’atlar bilan rivojlanmoqda. Amaliy geografiyaning maqsadi tabiiy muhit va resurslarni baholash, tabiiy va ijtimoiy muhitning o‘zgarishini bashorat qilishdan iboratdir.

Amaliy geografiyaning muhim vazifalari quyidagilardan iborat:

1. 
   xo‘jalik maqsadlarida foydalinsh nuqtayi nazaridan tabiiy sharoit va resurslarni o‘rganish va baholash;
   
2. 
   tabiiy geografik jarayonlarni o‘rganish, baholash va basho- rat qilish;
   
3. 
   inson tomonidan tabiiy va ijtimoiy muhitning o‘zgartirilishi jarayonini baholash va bashorat qilish;
   
4. 
   umumsayyoraviy, mintaqaviy va mahalliy ekologik muammolarning yuzaga kelish sabablarini ochib berish va ular yechimining geografik asoslarini ishlab chiqish;
   
5. 
   ishlab chiqarishni hududiy tashkil qilish muammolari va aholi joylashuvi masalalarini yechish.
   

Amaliy geografiya fani geografiyaning rivojlanib kelayotgan yangi tarmoqlaridan biri bo‘lsa ham, uning ildizi uzoq tarixiy davrlarga borib taqaladi. Yurtimizdan yetishib chiqqan buyuk allomalar amaliy geografiyaning rivojlanishiga muhim hissa



1-rasm. Abu Rayhon
Beruniy.

qo‘shganlar. Masalan, Ahmad al-Farg‘oniy Nil daryosining suv sarfini o‘rganish va bashorat qilish bo‘yicha amaliy geografik ish- larni olib borgan. Abu Rayhon Beruniy esa bir gradus yoyning uzunligini aniqlab, Yerning asosiy o‘lchamlarini hisoblashga juda ulkan hissa qo‘shgan (1-rasm).
Eslab qoling!