«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

§. XITOY GEOSIYOSIY YO‘LINING MOHIYATI

Bir necha yuz yillar mobaynida Xitoyning geosiyosiy qarashlari ikki tomonlama xususiyatga ega edi. Bunday holat, birinchidan, Xitoy, ya’ni «O‘rtalik qirolichasi»ning qadimgi nomi Rimlandga qarashliligi va ikkinchidan, Xitoyning hech qachon dengiz mam- lakati bo‘lmaganligi bilan bog‘langan.

Xitoy XX asrning 70-yillaridan «Atlantik» geosiyosat olib bora boshladi. Bunday holat Xitoy islohotlarining «otasi» Den Syao- pinning pragmatik falsafasi bilan bog‘landi. Ana shunday geosiyo- sat Xitoyga g‘arbdan katta dividendlar olishga imkon berdi. Xitoy g‘arbdan pul, kredit va texnologiyalar olib, iqtisodiyotini tez sur’at- lar bilan rivojlantirishga erishdi.

Xitoy o‘ziga xos rivojlanish xususiyatlariga ega. Mazkur xusu- siyatlar quyidagilardan iborat:

a) tabiiy resurslarning chegaralanganligi; b) juda katta inson resurslariga ega ekanligi; d) ish kuchlarining nihoyatda arzonligi. Iqtisodiy rivojlanishning yuqori sur’atlari tufayli Xitoyda so‘nggi paytlarda qator muhim tabiiy resurslarning yetishmasligi kuzatil- moqda (ko‘mir, temir va mis rudasi, alumin xomashyosi, o‘g‘itlar). Hozirgi paytda Xitoyning qishloq aholisi 800 million kishini tash- kil qiladi, ularning 700 millionni qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi- da band, 100 millioni esa ishsiz, shuning uchun har yili 10 million kishi qishloqlardan shaharlarga ish qidirib ko‘chib ketadi.

Jahon bankining ma’lumoti bo‘yicha XXI asr boshlarida Xitoyning tashqi savdo aylanmasi 650 mlrd dollar, Yaponiyaniki esa 850 mlrd dollarga teng bo‘lmoqda. Bu paytda uning yalpi ichki 152 i ■

24Bilimingizni sinab ko^lring:

_?

1. Xitoyning geosiyosiy qarashlari to‘g‘risida nimalarni bilasiz?

25Xitoy islohotlarining «otasi» kim va u qanday iqtisodiy siyosat olib borgan?

26Xitoy — Rossiya munosabatlari to‘g‘risida nimalarni bilasiz?

• 4. Xitoy bilan O‘rta Osiyo davlatlari o‘rtasidagi munosabatlar qaysi

yo‘nalishda rivojlansa, ular uchun manfaatli bo‘ladi?

Eslab qoling!

Janubi G‘arbiy Osiyo mintaqasi tarkibiga Turkiya va Isroildan tashqari Arab mamlakatlari — Suriya, Livan, Iordaniya, Iroq, Quvayt, Saudiya Arabistoni, Bahrayn, Birlashgan Arab Amir- liklari, Qatar, Oman, Yaman kiradi.

27 Karimov I. O‘zbekiston buyuk kelajak sari. T.: «O‘zbekiston», 1998. 600-b.

Hl J K L M N