«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

Sho‘rlanish, shamol va suv eroziyasi tuproq unumdorligining pasayib ketishiga kuchli ta’sir etadi. Yer osti suvlari sathi ko‘tarilib ketgan joylarda tuproqlarning sho‘rlanishi kuzatiladi. Sho‘rlanish- ning oldini olish uchun quritish melioratsiyasi amalga oshiriladi («melioratsiya» so‘zi — lotin tilidan olingan bo‘lib, «yaxshilash» degan ma’noni bildiradi), buning uchun zovurlar qaziladi. Masa- lan, Mirzacho‘l, Qarshi cho‘llarida yerlarning zaxini qochirish uchun zovurlar 2,5—3,5 m chuqurlikda qaziladi. Bu esa ikki zovur oralig‘ida yer osti suvlarining chuqurligi 2—3 metr bo‘lishini ta’minlaydi. Yer osti suvlari sathi qanchalik chuqur bo‘lsa, bug‘lanish shuncha kam bo‘ladi va tuproqlar sho‘rlanmaydi.

Yer osti suvlarining sathi yer yuzasiga juda yaqin joylashgan hududlarda tuproqlarning sho‘rlanishi juda kuchli bo‘ladi. Uning oldini olish uchun har yili qishda tuproqning sho‘ri yuvib turiladi (Xorazm, Qoraqalpog‘iston, Buxoro, Sherobod, Mirzacho‘l, Qarshi vohalari).

Shamol kuchli esadigan hududlarda (Markaziy Farg‘ona, Mirzacho‘l, Dalvarzin, Qarshi, Sherobod cho‘llarida) tuproqning ustki qismi eroziyaga uchraydi, oqibatda tuproqning unumdor chirindili qatlami uchib ketadi.

Shamol eroziyasining oldini olish uchun shamolning yo‘na- lishiga ko‘ndalang tarzda ihota daraxtzorlari ekiladi. Ihota daraxtzorlari shamolning kuchini kamaytiradi va tuproqdagi namni uzoqroq ushlab turishga imkon beradi.

Sug‘orish jarayonida nishab yerlar suv eroziyasiga uchraydi. Bunday eroziya sug‘orish (irrigatsiya) eroziyasi deb ataladi. Sug‘orish eroziyasining oldini olish uchun nishab yerlarni haydash va sug‘orishni ko‘ndalangiga amalga oshirish lozim. Bunda suv nishab joylarda tuproqni o‘yib ketmaydi va bir tekis oqadi.