Sharof rashidov nomidagi samaqand davlat universiteti psixologiya nazariyasi va amaliyoti kafedrasi

BIRINCHI KASHFIYOTLAR VA TAN OLINMASLIK O'tgan XIX asrning saksoninchi yillari Zigmund Freyd uchun juda samarali bo'ldi. U mashhur venalik psixiatr Jozef Breyer bilan hamkorlik qila boshladi. Ular birgalikda psixoanalizning zaruriy qismiga aylangan erkin assotsiatsiya usulini ishlab chiqdilar. Bu usul olimlarning isteriya sabablari va uni davolash usullarini o'rganish bo'yicha olib borgan ishlari davomida shakllangan. 1895 yilda ularning "Isteriyadagi tadqiqotlar" qo'shma kitobi nashr etildi. Mualliflar isteriya sababini bir paytlar bemorlarni shikastlagan fojiali voqealarning bostirilgan xotiralarida ko'rishadi. Kitob nashr etilgandan so'ng, shifokorlarning hamkorligi to'satdan to'xtatildi, Breyer va Freyd bir-biriga dushman bo'ldi. Z.Freyd biograflarining bu bo‘shliq sabablari to‘g‘risidagi qarashlari turlicha. Freydning isteriyaning jinsiy kelib chiqishi haqidagi nazariyasi biograf va psixoanaliz asoschisi Ernest Jonsning shogirdi Brier uchun nomaqbul bo'lgan bo'lishi mumkin. Z.Freyd o‘zi haqida shunday yozgan edi: Mening qobiliyatlarim yoki iqtidorlarim ancha cheklangan – men tabiiy fanlarda ham, matematikada ham, hisoblashda ham kuchli emasman. Ammo menda mavjud bo'lgan narsa, garchi cheklangan shaklda bo'lsa ham, ehtimol juda intensiv ishlab chiqilgan. Agar I.Bayerning Z.Freydning ruhiy buzilishlarni jinsiy shart-sharoit qilish nazariyasiga munosabati aniq maʼlum boʻlmasa, Vena tibbiyot jamiyati aʼzolari bu nazariyani mutlaqo rad etishlarini, Z.Freydni oʻz saflaridan chiqarib tashlashgan. Bu uning uchun qiyin davr, hamkasblar tomonidan tan olinmaslik va yolg'izlik davri edi. Garchi Freydning yolg'izligi nihoyatda samarali bo'lgan. U orzularini tahlil qilish amaliyotini boshlaydi. Uning 1900-yilda nashr etilgan “Tushlar ta’biri” asari o‘z orzulari tahlili asosida yozilgan. Ammo kelajakda olimni ulug'lagan bu asar nihoyatda nodo'stona va kinoyali kutib olindi. Biroq bu kitob jamiyatning olimga bo‘lgan dushmanligiga sabab bo‘lmagan. 1905 yilda Z. Freyd "Jinsiy aloqa nazariyasi bo'yicha uchta ocherk" asarini nashr etdi. Uning jinsiy instinktlarining insonga beqiyos ta'siri, bolalarda shahvoniylikning kashf etilishi haqidagi xulosalari jamoatchilikning keskin rad etilishiga sabab bo'ldi. Lekin nima qilish kerak ... Freydning nevroz va isteriyani davolash usuli mukammal ishladi. Va asta-sekin ilmiy dunyo o'zining ikkiyuzlamachilik nuqtai nazaridan voz kechdi. Zigmund Freydning g'oyalari tobora ko'proq tarafdorlarni qozondi. VENA PSIXOANALITIK JAMIYATINING TASHKIL TOPISHI 1902 yilda Freyd va hamfikrlar "Psixologik muhitlar" jamiyatini yaratdilar va biroz vaqt o'tgach, 1908 yilda sezilarli darajada kengaytirilgan tashkilot Vena psixoanalitik jamiyati deb o'zgartirildi. "Tushlar talqini" nashr etilganidan ko'p o'tmay, Zigmund Freyd dunyoga mashhur olimga aylanadi. 1909 yilda u Klark universitetida (AQSh) ma'ruzalar kursiga taklif qilindi, Freydning nutqlari juda yaxshi qabul qilindi va unga faxriy doktor unvoni berildi. Ha, hamma ham uning nazariyalarini tan olmaydi, ammo bunday shov-shuvli shon-sharaf faqat bemorlar sonining ko'payishiga yordam beradi. Freydning atrofida talabalar va hamfikrlar bor: S. Ferenczi, O. Rank, E. Jones, K. Jung. Garchi ularning ko'plari keyinchalik o'z o'qituvchilari bilan xayrlashib, o'z maktablarini tashkil qilishgan bo'lsalar ham, ularning barchasi Zigmund Freyd shaxsiyati va uning nazariyasi ular uchun katta ahamiyatga ega ekanligini angladilar.