Shaharsozlikda bino va inshootlarni arxitekturaviy

 

---

2. Ko’p qavatli uylarda birinchi qavat qismini loyihalash qoidalari
Zamonaviy ko‟p qavatli turar uylar tarkibida jamoatga xizmat
ko‟rsatishga mo‟ljallangan xonalar mavjud. Ular faqat shu uy yashovchilariga 
xizmat ko‟rsatishi (yo‟iq xizmat ko‟rsatish) yoki shaharga xizmat ko‟rsatish uchun 
mo‟ljallangan jamoat tashkilotlari tizimi qismi
(ochiq xizmat ko‟rsatish) bo‟lishi mumkin. 
SHahar holatining uch turi farqlanadi. Birinchi guruhga mikroiqlim sharoiti 
yaxshi bo‟lgan magistrallararo hududlar kiradi. Ularga mikrorayon bog‟lari 
yaqinidagi, ko‟kalamzor piyoda yo‟laklari atrofidagi hududlar kiradi. Bunday 
sharoitda, turar-uylarning birinchi qavatida xonadonlarni joylashtirish yashash 
qulayligiga tahsir ko‟rsatmaydi. Ayrim xollarda, birinchi qavatda joylashgan 
xonadonlar uy oldidagi kichik yer maydonchalari bilan umumiy xonadon yoki 
oshxonadan chiqish eshigi orqali bog‟lanadilar. 
Transport xarakati chegaralangan turar-joy binolari ko‟chalarida joylashgan 
turar-uylarning birinchi qavatida, aholiga “yaqindan” xizmat ko‟rsatish xonalari 
joylashishi mumkin. Ularning tarkibiga quyidagilar kiradi: maishiy xizmat uylari 
(kir yuvish, kimyoviy tozalash, ijara, buyurtmalar stoli kabilarning qabul 
punktlari), savdo (birinchi zaruriyat mahsulotlarini sotish uchun), fuqarolarning 
jamoat faoliyati uchun xonalar (o‟z-o‟ziga xizmat ko‟rsatish), bolalar, to‟garak, 
sevimli mashg‟ulotlar uchun, sport xonalari, hamda bolalar bog‟chasidir. SHaxsiy 
avtomobillar garajlari yerto‟lada joylashtiriladi. 
SHahar hududining ikkinchi guruhiga shahar va tuman ahamiyatidagi 
ko‟chalar va magistrallar kiradi. Bu ko‟chalarning qizil chizig‟ida joylashgan turar-
uylarning birinchi qavati yashash uchun noqulay. Ular shahar xizmat turlari uchun 
mo‟ljallangan noturar-uy ahamiyatidagi xonalar uchun ishlatilishi mumkin: savdo 
(turli do‟konlar), madaniy-maishiy (ko‟rgazma zallari, kutubxonalar), jamoat 
ovqatlanish xonalari (oshxona, kafe), dorixonalar, aloqa bo‟limlari va boshqa 
idoralar uchun ishlatiladi. Bu uylarning birinchi qavati “yaqindan” xizmat 
ko‟rsatish xonalari uchun ham ishlatiladi. 

---

SHahar hududining uchinchi guruhiga shaharlar markazi va rejaviy rayon 
markazlari hududlari kiradi. Bu hududlarda joylashgan turar-uylarning birinchi 
qavatida, shahar xizmat ko‟rsatish xonalari joylashadi. Bular savdo markazlari, 
yirik universal do‟konlar, transport va boshqa agentliklar, mahmuriy idoralar 
bo‟lishi mumkin. Ikkinchi va uchinchi guruh hududida joylashgan turar-uylar 
birinchi qavatining yechimi faqat xizmat ko‟rsatuvchi idoralarning funktsional 
tarkibi bo‟yicha emas, balki ularning masshtabi va xajmiy tuzilmasi bo‟yicha 
farqlanadi. 
Turar-uylarning birinchi qavatida joylashgan idoralarning funktsional 
ahamiyati va o‟lchamiga ko‟ra, ular rejalanadi va konstruktiv tizimi qabul qilinadi. 
Turar-uylarning birinchi qavatida ko‟pincha joylashtiriluvchi xizmat ko‟rsatuvchi 
idoralar asosiy xonalarining joylashuv sxemalaridan bir nechtasini sanab o‟tish 
mumkin. 
Xizmat ko‟rsatish xonalari odatda, balandlik bo‟yicha bir yoki ikki qavatni 
band qiladi, tarxda esa ular uchun uy ostida joylashgan fazoviy qism (qurilgan 
xona), yoki turar-uyning tarz qismiga qurilgan xajm qo‟shiladi (qo‟shimcha 
qurilgan xona). 
 
Toshkent shaxridagi ko‟p qavatli turar joy binolari