Shaharsozlikda bino va inshootlarni arxitekturaviy

3. Galereyali va yo’lakli uylar. 
Galereyali 
turar-uylar tarxi va xajmiy qurilishi bo‟yicha yo‟lakli turar-uy 

---

turini qaytaradi. Farqi shunda-ki, xonadon tashqarisidagi kommunikatsiyalar, 
shuningdek zinapoya – lift bo‟g‟inlari ochiq bo‟ladi, demak, galereyali turar-
uylardan yumshoq yoki issiq iqlimli joylarda foydalanish mumkin.Ikkala turdagi 
turar-uylar uchun eng maqsadga muvofiq konstruktiv usul – bu ko‟ndalang 
devorlar tizimidir. 
O‟zbekiston iqlim sharoitida turar-uylarda qulaylikning gigienik mehyorlariga 
rioya qilish zaruriyati (temperatura rejimi, shamollatish va boshqalar) ko‟p qavatli 
turar-uyni salbiy iqlim xodisalari tahsiridan saqlovchi tarxiy yechimning maxsus 
usullaridan foydalanishga olib keldi.
Ularga quyidagi turar-uy tarxiy yechim usullari kiradi: 
terrasa va kommunikatsion galereyalar orqali shamollatish (galereya tuzilmali 
turar-uylar); 
aeratsion hovlichalar, shaxta va chuqur peshayvonlar (lodjiya) orqali shamollatish 
(sektsiya tuzilmali turar-uylar). 
Galereyalarni bir, ikki yoki uch qavat oralab joylashtirish mumkin, bunda bir 
konstruktiv qadam chegarasida, umumiy galereyadan kiriluvchi bir yoki ikki ikki 
qavatli xonadonlar xosil bo‟ladi. Galereya sathida odatda umumiy xonalar va 
oshxona, galereya tagidagi va yuqorisidagi qavatlarda esa – yotoqxonalar 
joylashtiriladi. Oshxona, sanitar bo‟g‟inlar va xatto yotoqxonalarni galereya orqali 
yoritish mumkin, bu usul ko‟pincha ikki va bir sathli xonadonlarda qo‟llaniladi. 
Qavatlar bo‟yicha xonadonlarni birgalikda joylashtirishning asosiy usullari bir 
tomonlama yoki ikki tomonlamali yo‟lakli uy sxemasini takrorlaydi, ular orasida 
farqlar ham bor, bu qurilishdagi iqlim sharoitlariga xos. Galereyalar faqat 
xonadonlarga kirish uchungina xizmat qilmasdan, tashqi muhit bilan aloqasi 
bo‟lganligi sababli, ular xonadonlar va uylarni faol shamollatishga ko‟mak 
beradilar. 
Turar-uylarni terrasa va kommunikatsion galereya orqali shamollatish 
galereya tuzilmali turar-uylarga xosdir. Galereyali turar-uylarning tarxiy 
yechimlari, janubiy hudud iqlim sharoitlariga to‟liq javob beradi. Ularning yo‟lakli 

---

turar-uylardan farqi shunda-ki, galereyali uylarda xonadonlarning tashqi muhit 
bilan uzviy bog‟liqligi yaqqol ko‟zga tashlanadi. 
Toshkent shahrida 16-qavatli eksperimental galereyali turar-uyda, yer bilan 
aloqasini yo‟qotgan uyni funktsional tashkil qilish tadqiqoti o‟tkazilgan. 
Yo‟qolgan aloqani to‟ldirish uchun har 3 qavatda, uy markazida insonlar dam 
olishi va muloqot qilishi uchun maydonchalar-ko‟kalamzorlashtirilgan hovlichalar 
– barpo etilgan, ular tashqi muhit bilan ikkita uch qavatli teshiklar bilan 
bog‟langan. Har bir hovlicha 24 ta bir qavatli xonadonlarni birlashtiradi 
(qavatlarda 8 ta xonadon), yuqori qavatdagi xonadonlarga kirish, xovlichani yarim 
doira shaklida o‟rab turgan galereyalar orqali amalga oshiriladi. Oshxona va sanitar 
bo‟g‟inlar galereyalarga qaragan, ularni shamollatish hovlicha va tashqi muhitdagi 
temperaturalarning katta farqi sababli tahminlanadi (hovlicha teshiklari yo‟nalishi 
shimol va janubga qaragan). Uyning yassi tomida bolalar uchun basseyn va 
solyariy qurilgan, stantsionar tuproqda ekinlar ekilgan, soyabonlar xosil qilingan