Щадимги европада илк фалсафий билимлар ривожи, ижтимоий таращщиёт, маданий жараёнлар



Download 281,82 Kb.
bet54/75
Sana26.02.2022
Hajmi281,82 Kb.
#468734
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   75
Bog'liq
asadbek

ХРЕМАСТИКА ВА ИЩТИСОД. Арасту даврига келиб, пул фойда келтирувчи капиталга айланганди. У аристократиянинг мафкурачиси былганлиги учун капиталнинг савдо-судхырлик фаолиятига салбий муносабатда былди. У натурал хыжалик тарафдори былган. бунинг учун пул муомаласи мащсад былмай, восита ролини ыйнаши керак. оддий олди-сотди, дейди Арасту, мол-мулк орттириш санъатига шак-шуб=асиз олиб келди. Пул муомалага чищщач, оддий олди-сотди ривожланиб бориб, товар олди-сотдисига айланади. Кейингиси (товар ишлаб чищариш) олдингисининг (оддий ишлаб чищариш) тенденциясига щарама-щарши чищиб, хремастика яъни пул щилиш санъатига айланди. Арасту фикрича =ащищий бойлик =аёт учун, давлат ва оила учун фойдали былган мабла\ларнинг йи\индисидан иборат. Бундай бойлик восита, мащсад эмас, унинг чегараси бор. +рщищий биолик истеъмол щийматларидан ташкил топган былиб, яхши =аёт учун мулкчиликнинг мищдори чеклнмаган. Эга былишликнинг иккинчи бир йыли хрематистикадир. Хрематистика учун бойликнинг ва мулкчиликнинг чегараси йыщ. Товар савдоси ыз табиатига кыра хрематистикага тааллущли эмас, бу ерда айрбошлаш ызларига тегишли былган предметларга тааллущли былади (олувчилар ва сотувчилар). +озирги ищтисодий тил билан айтганда П-Т-П- формуласига у щарши. Арасту сутхурликни щаттищ щоралайди. Унинг фикрича «судхырлик табиат учун энг ярамас нарса ёки эга былишликнинг энг ёмон со=асидир».1
Унинг ищтисод ты\рисидаги фикрларини ижтимоий-сиёсий щарашларда ящщол кырищимиз мумкин.
ИЖТИМОИЙ СИЁСИЙ ЩАРАШЛАРИ. Арастунинг жамият ва давлат ты\рисидаги таълимоти унинг дунёщарашининг марказида туради. Арастунинг дамият ва давлат =ащидаги таълимотлари «Давлат», «Сиёсат» каби асарларида баён этилган.
У щулдорлик тузумини ёщлади ва =имоя щилди. Файласуфнинг жамият ва давлат ты\рисидаги таълимоти Афлотун таълимотидан йирощ. +аётнинг олий мащсадига эришиш учун вощеликдан щочиш деган гап эмас дейди у. Лекин инсон табиати мукаммал былмаганлиги учун =аётда щатор фазилатларга му=тож. Улар олий мащсад олдида паст ва номукаммалдир. Фазилатлар ичида дейди у, инсон учун зарур былган нарса — бойлик. Бойлик — кызлаган мащсадимизга етишишдаги щуролга ыхшайди»2.
Арасту бойлик деганда, анищ маънода хыжалик учун керакли буюмлар, давлатга ва оилага фойдали, инсон =аётига зарур нарсаларни тыплашни тушунади.
Мутафаккир анищ — щулдорлик жамиятнинг назариётчиси былганлиги учун бойликка э=тиёж нущтаи назаридан щараёди. «Бой былиш щулдор учун бойликка эга былиш эмас, балки фойдаланиш демакдир»3 +ащищий фаровон =аёт учун чексиз бойлик зарур эмас. Тыпланган бойлик маълум мащсадга хизмат щилса, у а=лощий жи=атдан щимматлидир.
Фаровонлик бу ортищча бойлик эмас, лекин ортищча бойликка эгалик =ам эмас. Бойликка эга былганлар икки гуру=га былинади.
Биринчиси — ыта инсофгарчиликка йыл щыйиб, тежамкорлик =ащида \ам емайди. Иккинчи гуру=дагилар ыта хасис былиб, меъёридан ортищ ищтисод щилади.бу икки гуру= кишиларни фазилатли деб былмайди. Энг яхши кишилар ыртача сарф ва ищтисод йылини тутадилар. Сахийлик эркин ва олижаноб кишининг фазилатидир. Са=ий фойдали нарсадан энг яхши усул билан фойдаланади. Исрофгарни ващт ва тажриба тузатиши мумкин ва у инсофгарчиликдан щутилиши мумкин, бирощ хасисликни тузатиб былмайди. Олий фаровонликка эришиш учун озгина мулкий восита етарлидир. Бахтиёр киши =аддан ташщари кып моддий бойликка му=тож дейин ноты\ридир. Гарчанд усиз =ам киши бахтли былиши мумкин эмас. Ызига етарли бойлик ва маънавий фаолият ортищча моддий мабла\ талаб этмайди. +атто ер ва сувга =оким былмасада, олийжаноб ишларни амалга ошириш мумкин. +ассисликнинг турли шакллар ичида Арасту фикрича энг ёмони =аддан ташщари ортищча мулкка хирс щыйишдир. Унинг бунга муносабатини ыз томонидан хыжалик юритишининг икки щарама-щарши турини ишлаб чищщанликда кыришимиз мумкин. Бу «экономика» ва «хремотистика»дир. «Экономика» хыжалик юритишнинг ты\ри усулидир. Унинг мащсади — оиланинг хыжалик э=тиёжини ощилона щондиришдан иборат. Чунки оила жамиятнинг бир хужайрасидир. «Ищтисод» оила ва унинг аъзоларини олий мащсад — фаровонликка эришиш йылида зарурий нарсалар билан таъминлайди. Ищтисод йыли билан щылга киритилган нарса — табиатни муносиб равишда щылга киритишликдир.
«Хромотистика» эса хыжалик юритишнинг салбий шакли былиб, Арасту уни щаттищ танщид щилади. У инсонни олий мащсадларга эмас балки чексиз бойлик орттиришга ундайди. Бу ерда юл\ичлик эмас балки чексиз бойлик орттиришга ундайди. Бу ерда юл\учлик — мащсад былиб, у ызининг хыжалик мулкини кыпайтиришга интилади. Ищтисоднинг хрематистикага щарши турганлиги, урушларни тахлил щилиш тажрибасидан келиб чищиб, уни ижтимоий =аёт =одисасидир дейди. Уруш =ам хыжалик юритишининг бир тури былиб, бойликни щылга киритиш санъати. Чунки урушнинг бир щисми овчиликдан иборатдир. Ов фащат =айвон ва паррандаларни ов щилишдан иборат былмай, балки табиатан тобе былувчи кишилар тобеликка быйсинмовчиларни ов щилишдан иборатдир. «Ищтисод» табиатга мувофищ келадиган барча щылга киритилган давлатгина бахт-саодан келтиради, агар бу табиатга мос келса. Хромотистика эса аксинча, табиатга зид келадиган щылга киритилувчи хыжалик «фаровон»лигидир. Чунки у бойлик ва мулкдорлининг чегарасини билмайди, дейди, - у «Хромотистика» айрбошлашнинг «фарзанди»дир. Дастлаб айрбошлаш =аётий мащсадлар учун юзага келган былиб, табиатга мос тушган. Унинг мавжудлигининг зарурийлиги етишмовчиликнинг тылдиришга мылдалланган эди.
Брощ пулнинг пайдо былиши, муомала ва жам\арманинг юзага келтиришда восита йылини топиш билан айрбошлаш ызининг дастлабки вазифасини, яъни бевосита э=тиёжини щондириш былмай, балки чексиз бойлик орттириш щуролига айланди. Бу янги айрбошлаш оборотдан, хромотистика ривожланади. У кыпрощ пул билан муносабатда былади. унинг вазифаси чексиз бойлик орттиришдир.
Хыжалик фаровонлигини орттириш йылида табиий интилиш \айритабиийликка ытиш, кишиларда олий ба=тга эришиш ырнига, чексиз бойлик орттиришга ва фащат ызини ыйлашга олиб боради. Арастунинг хыжалик щадриятларига щарши унинг а=лощий ва ижтимоий-сиёсий щарашлари билан белгиланади. Унинг бу щарашлари «Сиёсат» асарининг 8-китобида баён щилинган. «Сиёсат» асарида ижтимоий муносабатлар ва давлат тузилишининг турли шакллари та=лил щилинади. +амда уларга ба=о берилади. Давлатда Арасту щандайдир муомала шаклини кыради. Давлат кишилар ыртасидаги муомалани олий шаклидир.
Давлат доирасида бошща ичтимоий муносабатларнинг ызига хос мащсадлари ва йылларига яхлит тизими мавжуддир. +ар бир хусусий муомала тури бирон-бир эзгу-мащсадда вужудга келади.
Ищтисодий муносабатларда Арасту муомаланинг фащат ижтимоий шаклларини кыради ва улардан учтасини ало=ида ажратади. 1) оиладаги муомала. 2) умумий хыжалик ишлари быйича муомала. 3) хыжалик бахт-саодат билан алмашиш муомаласи. Давлат фащат мавжудлик учунгина мавжуд былмай балки яхлит =аёт учун мавжуд былмо\и лозим, дейди файласуф.
Арасту давлатни муомаланинг бошща турларига щарама-щарши щыйиб, щуйидаги хулосага келади. давлат бир жойда яшовчи инсонларнинг ызаро мулощоти, адолатсизликка щарши ызини =имоя щилиш учун тузган иттифощи ёки хыжаликдаги айрбошлаш учунгина былган мулощоти эмас. Уларнинг =аммаси давлатнинг ташкил топиши учун зарурдир. Лекин, фащат бу билангина ташкил топмайди. «Давлат шу пайтда юзага келадики, щачон оила ва уру\ ырталарида бахтли =аёт учун муомала пайдо былса, ыз =аёти комил ва тылищ былганда былади».
Инсон ыз табиатига ижтимоий мавжудотдир. Борди-ю бирон-бир киши муайян шароитларга кыра эмас, балки ыз табиатига кыра, давлатдан ташщарида яшаса, унда инсондан ющори былмай ёки маънавий жи=атдан етилмаган былади.
Комил инсон мукаммал фущаро былиши керак, мукаммал фущаро былиши учун давлат =ам мукаммал былиши керак. бу щараш олий даражадаги юнон ша=ар-давлат =аётини кузатвчи ва тадщищ щилувчи Арастуга ыхшаган кишиларга хосдир.
Давлат ыз табиатига кыра оила ва индивид табиатидан ющори туриши керак. чунки яхлитлик (бир бутунлик) ыз щисмларидан аввал келиши керак. дар=ащищат =ар щандай предмет ызи амалга оширувчи акт =амда бу акт билан анищланади. Агар бу хусусиятлар предметда йыщолган былса, унда у =ащда гап былиши мумкин эмас, унинг фащат белгиси щолади холос. Шунинг учун, ало=ида олинган киши биров билан муомалага кириша олмаса, ёки ызини =амма нарсада етарли ва бирон бир нарсага э=тиёжини сезмаса, давлатнинг элементи =исобланмай, ё =айвонга, ёки худога айланиши мумкин.
«Арасту ижодини тадщищ щилган Виламовиц-Меллендорф шундай ёзади: комил инсонни яратмощчи былган киши, комил фущарони тарияламо\и керак, комил фущарони тарибияламощчи былган киши комил давлатни яратиши керак»1.
Двлат таркибига айрим шахслар, оилалар ва щишлащлар кириши керак. бирощ, ало=ида шахсларнинг =аммаси =ам давлат таркибига тааллущли былмайдилар. Щуллар унга кирмайди, дейди у. щулдорлик тузумининг мафкураси сифатида Арасту щулларни одам ырнида кырмай, уларни ыз хыжайинларининг жонли щуроли =исобланади. Жамиятда ызаро бир-бири билан бо\ланган барча элементлар бир бутунликни ташкил этади. +укмронлик элементи ва итоаткорлик элементи барча =олда намоён былади. бу табиатнинг умумий щонуни, шунинг учун тирик мавжудот быйсинади. Бундан Арасту щулчиликнинг табиати ва вазифасини келтириб чищаради. Унинг фикрича ызлигига эга былмаган киши табиатан щулдир. Улар фащат жисмоний ишларга мыллдаллангандир. Хыжайин фащат щулнинг хыжайини. Лекин унга тааллущли эмас, щул эса нафащат хыжайиннинг щули, балки бутунлай унга бо\лищдир.
Арасту Афлотун сингари одил жамият ты\рисида фикр юритади. Ызининг одил жамият тузимини, ыз давридаги давлат тузумининг ищтисодий структураси ва типлари асосида янги ажралиб турувчи давлатни щуриш фикрини илгари сурди. У мустащил сиёсий фикрли былиб, у ыз давридаги мавжуд давлатларнинг олиб бораётган сиёсатини, давлат =ущущий назариясини танщид щилади. Арасту ыз мактабида маслакдошлари билан биргаликда кыпгина юнон ша=ар давлатларнинг конституцияларини изчил равишда ырганди. Маълумотларга щараганда у 158та конституция билан танишиб чищщан. булАрдан фащат биттаси 1890 йили Мисрда Афина конституцияси «Афина полития»си номида топилган эди.
Арасту ыз давридаги давлат сиёсий тузулмаларидан айнищса Афина демократияси, Спарта давлати ва Македония монархиясини щаттищ танщид щилган. Сиёсий назариялардан танщид щилди, =амда бошща назарияларга, масалан Халкидалик Фалейнинг тенглик утопиясига озми кыпми эътибор берган.
Арастунинг ижтимоий щарашлари умуман олганда Афлотунникига ыхшаб кетади. Чунки у =ам =укмрон синфининг манфаатларини =имоя щилган. Ызининг идеал давлатини щуриш режасида барча ишлаб чищариш ишларини жисмоний ишларни щулларнинг елкасига юклаган. Бирощ щулдорлик жамиятининг эркин кишиларга нисбатан Афлотуннинг ерга эгалик ты\рисидаги щарашларини тарки дунёчилик, фущаролар =ущущини камситувчи \оя деб билади. Афлотун щулдорлик давлатидаги эркин кишиларнинг ерга эга былишлари, уларга турмуш тарзини таъминлаб, тийиб турувчи жилов деб щараган.
Арасту мен меъёрга биноан махий яшаш деган бошща формулани илгари суради.
Спарта тузумининг асосий иллатини Арасту унинг тузумида деб билади. Унинг щонунчилиги фащат жасоратга, =арбий жасоратга мылжалланган. Худди шу жасорат =окимликни щылга олишда фойда беради. Спартачилар уруш олиб бораётган даварларида муста=кам турганлар, лекин =укмронликни щылга олгач,инщирозга юз тута бошлайдилар. Чунки улар быш ващтни щандай ытказишни ва =арбий ишдан му=имрощ бошща бирон бир иш билан шу\улланишни билмаганлар. На фащат Спарта, балки бошща давлатлар =ам фащат =арбий со=ага эътибор бериш билан чегараланиб, фащат уруш кетаётган ващтдаги позициялари муста=кам былган, лекин =укмронликни ыз щылларига олгач, инщирозга юз тута бошлаганлар. Арасту фикрича, давлатда дам олиш ва тинчликка имконият яратувчи фазилатлар анищ ифодаланган былиши шарт. У фащат ващти уруш билан банд былган одамларнигина яхши одам, чунки уларнинг быш ващти йыщ, тинч быш ващтга эга былганлар эса щуллардир деган фикрни беманилик деб =исоблайди.
Ыз давридаги мавжуд давлат тузумларининг назарияларини, шаклларини танщид щилган =олда унга ызининг идеал давлат лойи=асини щарама-щарши щыйди.
Унинг фикрича, идеал давлат щуриш учун мавжуд тузумни инщилобий йыл билан а\дариш, инсонни щайта тарбиялаш талаб щилинмайди.
Сиёсатчи ва щонунчининг вазифаси бузулган ерда щурилиш билан шу\улланиш эмас, «Сиёсат кишиларни яратмайди, уларни табиат щандай яратган былса, шундай щабул щилиб олади»1
Шундай давлат тузумни жорий этиш керакки, у мавжуд шарт-шароитда мащбул ва эгилувчан былиши керак. давлат тузумини яхшилаш уни щуришдани бир мунча осонрощдир. Яхши щонунчи ва =ащищий сиёсатчи, нафащат мутлощ энг яхши давлат шаклларигина эмас, балки унинг муайян шароитларга мос келадиган нисбатан энг яхши шаклларини =ам назардан чищармаслиги лозим.
Мавжуд давлат тузумининг шаклларини такомиллаштиришда ёрдам бериш учун сиёсий ра=бар давлат тузумининг умуман щанча тури борлигини билиш керак.
Шунинг учун Арасту илгари сураётган идеал давлат лойи=асида щадимги Юнонистондан маълум былган давлатнинг барча типлари кыриб чищилган. Арастунинг, таъкидлашича, давлат тушунчаси турлича анищланади ва турли сиёсий тузумлардан иборат давлат шакллари мавжуддир.
+ар щандай давлат, щандайдир яхши жойга ыхшайди, деб ёзган файласуф файласуф «Сиёсат» асарида. Лекин яшаш жой — бу тур, давлат — битта, гарчан у асосий яшашхона былса =ам давлат бу маълум сиёсий тузилишлардан фойдаланадиган фущроларнинг жамият шаклидир.
Давлатдаги сиёсий тузулиш шундай тартибки, унда давлатни бошщариш асослари ётади ва у давлатда олий =окимият деб ифодаланади. Сиёсат тузум щонун =укмини кызлайди. Щонун =укмронлик щилмаган ерда, сиёсий тузум йыщ. Щонунлар бу шундай асоски, =укмронлик щилишда ва мазкур давлат шаклини =имоя щилишда, щонунларни бузувчиларга щарши курашда щонунга щатъий амал щилишлари лозим. Щонун =амма нарсанинг устида =укмронлик щилади. +ар бир иш ало=ида олинганда =ам давлат щонунига биноан бажарилиши керак. арасту айтдики шунга интилиш керакки, щонунлар ызгаравермасин. Чунки щонун быйсунишига мажбур этадиган щонун кучидан бошща куч йыщ. Фащат урф-одат щонунга быйсунмайди, у эса узощ ващт давомида шаклланади. Арасту сиёсий тузумдаги уч =ущущ ты\рисида фикр юритади. 1) Щонун чищарувчи =ущущ; 2) Маъмурий =ущущ; 3) Суд =ущущ.
Давлат табиатан турли-туман былиб, щандайдир мураккаб, бир-бирига ыхшамаган кыпгина кимсалардан ташкил топган. Даставвал булар инсонлар. Чунки бир хил кишилардан давлат ташкил топмайди. +ар бир киши битта ишни жуда яхши бажариши мумкин. Чунки бир кишидан бир ващтда най чалишни ва этик тикишни талаб щилиш мумкин эмас. Давлат =ам бир-биридан фарщ щиладиган оилалардан ташкил топган.
Арасту давлатда шунингдек олижаноб ва пасткаш, бой ва камба\ал, тарбияли ва тарбиясиз, озод ва щул (лекин щул давлатнинг щисми эмас) мавжуд дейди. У давлатнинг яшаши учун зарурий элементларни батафсил санаб ытади ва буларни сифат ва мищдор элементларга ажратади. Сифат элементларига у эркинлик, тарбия, ту\илиш ва олижанобликни киритса, мищдор элементларига омманинг мищдорий устунлигини киритади.
Давлат фущаролардан иборат, яъни фущаролар оммасидан иборат. Фущарога давлат сингари =ар хил щарашлар мавжуд, чунки ыша битта кишини =амма =ам фущаро деб =исобламайди. Фущаро, тушунчаси =ар бир сиёсий тузумда ызига хосдир. Арасту фущаро деб судда ва бошщарувда иштирок этган кишини айтади. Бу фущаро ты\рисидаги мутлощ тушунчадир.
Сиёсий тузумларнинг шакллари щанча кып былмасин, фущароларнинг =ам шунча турлари бор дейиши ноырин, чунки =аммани =ам фущаро деб аташ мумкин эмас. Масалан, демократик давлатда фущаро деб =исобланган киши, олигархия тузумида фущаро деб =исобланмайди. Чунки демократия давлатда барча кишилар фущаролардир, сабаби улар барча ишларда иштирок этадилар. Олигархия тузумида эса фущаролар харбий хизматни ытайдилар ва худоларга хизмат щиладилар. Фущаролар тыртта амални бажарувчи кишилардир. 1. +арбий ишни бажарувчилар; 2. Маъмурий органлар (маъмуриятнинг) ишларини бажарувчилар; 3. Судлов ишларини бажарувчилар; 4. Ко=инлик ишларини бажарувчилар. Бошщариш ишлари маъноси Арасту щонун чищарувчи ва ижро этувчи =окимитни назарда тутган былса керак. фущаролар фущаролик иззат-хурматидан фойдаланадилар.
Давлат, ющорида айтилгандек, «умумий ётощхона»нинг бирдан-бир шакли эмас. Бошща шакллари — оила ва щишлощ. Улар давлатдан аввал келади ва у олдинги иккита шаклга нисбатан охирги мащсад маъносида иштирок этади, яъни имконият ва давлатнинг энтелехиялиги азалдан инсонга ато этилган былади, чунки инсон ыз табиатига кыра сиёсий махлущдир. аГар =айвонларнинг овози щувонч ва =ам аламни ифода этишга хизмат щилса, инсоннинг овози эса нима фойда ва нима зарур эканлигини ва шунингдек нима адолатли-ю ва нима адолатсизлигини ифодалаб беради. Шунинг учун давлатнинг ызи табиий яшашхона шаклидир. Давлатнинг мавжудлиги табиий. Жамиятнинг дастлабки шакли бу оила. Арасту ривожланган щулдорлик жамиятидаги оилани, жамиятнинг дастлабки табиий шакли деб билади. У бурун инсоният пайдо былганден бери ызгармай келаяпти, дейди файласуф.
Дар=ащищат, оила Арасту талщинида шак-шуб=асиз учта муносабат мавжуд. Оиланинг энг кичик хужайраси щуйидагилар: хыжайин ва щул, эр ва хотин, ота ва бола. Оилада шунга мувофищ уч хил муносабат мавжу: хыжайинлик, эр-хотинлик, ота-оналик. Арасту хыжайинликни =окимлик щилиш ва уй хыжайиннинг =укмронлигига ажратилади. Иккиси =ам оила бошли\ига тегишли, биринчи щуллар устидан хыжайин былса, иккинчиси хотини ва болалари устидан =укмрондир. Биринчи =окимлик =аётда зарурий предметларнинг бошщаради, биринчи навбатда щуллар устидан =укмронлик щилади ва =укмдор, =амда унинг оиласи фаровонлигига хизмат щилса, иккинчиси хотин ва болалари фойдасига хизмат щилади, уй хыжайиннинг =укмронлиги монархия =окимияти. Хотиннинг оилада =укмронлиги \айритабиийдир. Табиий муносабатлар бузулмаган ерда муносабат =укмронлик аёлга эмас асосан эркак кишига тааллщлидир. Софощл айтганидек: «Сущрот сащлашлик аёлга гызаллик ато этади». Бир щанча оила бирлашиб щашлощни пайдо щилади. Бу амалий жи=атдан кенгайган оила былиб, унинг манфаатлари кундалик э=тиёжлари билан чеклананмай, янада ющорирощ былиши мумкин.
Давлат бамисоли оила ва щишлощнинг энтелехияси каби бир щанча щишлощлардан пайдо былади. давлатни бошщариш бу оила бошли\и =окимлигини давомидир. Чунки оила бошли\ининг =укмронлиги монархик, сиёсий тузумнинг биринчи шакли — патриархал монархиялар (подшо=лик). Худди шунингдек =ар щандай оилани улу\ ощсощоли подшо= сингари бошщаради. Кейинчалик оилалар щон-щариндошлик жи=атдан былисалар =ам оилалар подшо= ра=барлиги остида быладилар. Бирощ сиёсий тузумининг бошща шакллари =ам мавжуд.
Сиёсий тузумнинг шакллари турли-туман, давлат мураккаб бир бутунликдир, бир-бирига ыхшамас кыпгина щисмлардан иборат. +ар бир щисмнинг бахт =ащида ыз тасаввури ва унга эришиш воситалари мавжуд. +ар бир щисм =окимликни ыз щылига олишга ва =укмронлик шклини ырнатишга интилади. Ундан ташщари бир хил халщ зулмкор =укмронга берилса, бошщалари подшо=лар =укмронлигида яшаса, яна баъзилари учун эркин сиёсий =аёт керак. Лекин асосий сабаб =ар щандай давлатда, =ущущлар тыщнашуви былади, чунки =укмронликка олижаноблар ва пасткашлар, эркин ва бойлар билан бирга озчилик олдида афзалкка эга былган кыпчилик интилади. Шунинг учун турли сиёсий тузумлар бир-бирини алмаштирадилар ва янгилар пайдо былади. Давлат ызгарса =ам инсонлар ызгармай, щандай былсалар шундай щоладилар, фащат бошщарув шакли ызгаради. Арасту сиёсий тузумларни мищдорга, сифатга ва мулкдорлик белгиларига щараб былади. Давлатлар даставвал =окимлик кимнинг щылида — битта шахснингми, озчиликними, ёки кыпчиликни щылидами былишига щараб фарщланади. Арасту учун бу формал томон, чунки битта шахсми, озчиликм ёки кыпчиликми ты\ри ёки ноты\ри бошщариши мумкин. Ундан ташщари озчилик ёки кыпчилик бой ёки камба\ал былиши мумкин, лекин одатда камба\аллар давлатда халщнинг кыпчилик щисмини ташкил этади. Бойлар эса озчиликни ташкил этиб, жамоа а=лини мулкий белгисига щараб былишлик, мищдорий белгисига щараб былишликка ты\ри келади. Пировард ощибатда давлат тузумининг олти хил шакли юзага келади. Учта шакли (монархия, аристократия ва полития) ты\ри ва учтаси (тирания, олигархия, демократия) ноты\ри шаклларидир.

Download 281,82 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish