36
6. Ajratilgan bo‘lakli
gaplarda
Gap boshida kelsa,
ajratilgan gapdan keyin,
gap o‘rtasida ikki
tomonidan, gap oxirida
kelsa,
undan oldin
Ustaning
shogirdi, o‘n
to‘rt yashar
Yo‘ldosh, deraza
oldida o‘tirar
edi.
7. Qo‘shma gaplarda
(biriktiruv bog‘lovchili
bog‘langan qo‘shma
gaplardan tashqari)
Qo‘shma gap qismlari
orasida
Nigora o‘qidi,
lekin yozmadi.
8. Ko‘chirma gapli
qo‘shma gaplarda
Muallif gapining
o‘rtasida undan oldin
kelgan, oxirida so‘roq,
undov, ko‘pnuqta
bo‘lmagan ko‘chirma
gaplardan keyin.
Ko‘chirma gapning
o‘rtasida kelgan
muallif
gapidan keyin.
To‘g‘ri,
qoloqdan
cho‘loq yaxshi,
– dedi qovog‘ini
solib Dilshod.
9. Takror bog‘lovchilar
yordamida birikkan
uyushiq bo‘lakli va
bog‘langan qo‘shma
gaplarda
Takror bog‘lovchilarning
ikkinchi va undan
keyingi qismlaridan
oldin
Tog‘lar goh
chap tomonda,
goh o‘ng
tomonda paydo
bo‘lib qoladi.
Nazorat uchun mashqlar
1-mashq. Quyidagi gaplarning oxiriga ishoraviy belgi qay birida
noto‘g‘ri qo‘yilgan?
Soatingizga qarang-chi? 2. Maysalar oftobda yashnaydi! 3. Biz
zavodda oilaviy mehnat qilamiz… 4. Rais nima uchun o‘g‘liga
hech narsa demaydi. 5. Eh, bu vodiy naqadar go‘zal! 6. To‘lin oy
chiqdi. 7. Hammamiz qarsak chalib yubordik!
37
2-mashq. Gaplardagi kirish so‘zlarni to‘g‘ri ajrating.
Xullas mansabdan tushsangiz ham,
xalqning nazaridan
tushmabsiz. 2. Zero o‘z elining ramzi bo‘lib qolish faqat
buyuk odamlargagina nasib etadi. 3. Ha haqiqatan ham ular
zamonamizning ajoyib insonlaridir. 4. Menda ayniqsa Navoiy,
Fuzuliy kabi mumtoz shoirlarning ijodlari katta taassurot qoldiradi.
5. Demak to‘g‘rilik, halollik insonni kamolot sari yetaklaydi. 6.
Darhaqiqat so‘z – insoniyat uchun bebaho xazina. 7.
Umuman
olganda, bu joy orombaxsh, xushhavo bir manzil ekan. 8. Shunday
qilib Berta Davidova «Munojot»ning birinchi ijrochisi bo‘lib
qoldilar. 9. U yoki bu xonandaning
xalqqa tanilishida mazkur
qo‘shiqning xizmati bor albatta.
3-mashq. Quyidagi gaplarning tinish belgilarini o‘rniga qo‘yib
ko‘chiring.
Uning Xolbek degan do‘sti chekkasida danakday xoli bor
bola bir kun Avazni bopladi. 2. Soyda yong‘oq tagida bolalar
to‘plandilar. 3. Qishloqdan bir qir narida behisob qizg‘aldoqlar
dalani qizartirib turgan joyda Hulkar o‘t o‘rardi. 4. Hademay bahor
ham tugaydi, yozning issiq kunlari boshlandi. 5.
Xushmuomalalik
barchaning ko‘nglini ko‘taradi vaqtini xush dimog‘ini chog‘
qiladi. 6. Shirinsuxanlikda karomat katta u mo‘jizalar yaratish
qudratiga ega. 7. Oyi oyi chaqiringlar oyimni. 8. Axir do‘kon
tarixida bunaqa bo‘lmagan.
Do'stlaringiz bilan baham: