|
36-j a d v a l
Tuproqning ifloslanish ko’rsatkichlari koli-titri
Tuproqning
xususiyati
|
koli-titri
|
1 kg tuproq tarkibidagi gijja tuxumlari soni
|
2
0,25 m maydonda aniqlangan pashsha tuxumlari (qo’g’irchoqlar)
|
Toza
|
1,0 va undan yuqori
|
0
|
0
|
Iflos
|
o'
l
о
о"
|
10 dan ortiq
|
1 - 2 turdagi kurtlar
|
Juda iflos
|
0,1 dan kam
|
10 dan ortiq
|
5 va undan yuqori
|
37 - j a d v a l
Tuproqning iflosligini ko’rsatuvchi kimyoviy va baktyeriologik ko’rsatkichlar
Tuproqning xususiyati
|
Sanitariya ko’rsatkichi*
|
Anaerob tmtri
|
Toza
|
0,98—1,0
|
0,1 va undan yuqorm
|
Bir oz iflos
|
0,85—0,98
|
0,1—0,001
|
Iflos
|
0,
7
о
0,
8
|
0,001—0,0001
|
Juda iflos
|
0,70 dan kam
|
0,0001 va undan nast
|
*Sanitariya ko’rsatkichi — bu tuproqdagi oqsil azoti nisbatining organik azot nisbatiga tengligi bilan o’lchanadi.
P. Miroshnikova ichak patogen baktyeriyalarining qirilishini ichak tayoqchasi miqdori, ya’ni titriga qarab aniqlagan. Qora tuproqli yerda olib borilgan tajriba shuni ko’rsatadiki, may donning axlat tashlanmasdan oldingi koli-titri 1,0 ga teng bo’lgan, axlat quyilgandan so’ng u 0,00001 ga, ikki oy o’tgach 0,01 ga, olti oydan so’ng 0,1 ga va bir yil o’tgach o’zining oldingi holatiga, ya’ni 1,0 ga teng bo’lgan. Bu mikroblar soniga ham bog’liq.
Tuproq o’z-o’zidan tozalangandan so’ng undagi gijja tuxumlari, hatto askarida tuxumlari ham qiriladi. Ammo tuproqdagi gel’mint tuxumlari yashash qobiliyatini saqlab qoladi.
askarida tuxumlari tuproeda yoz faslida 1—3 oygacha yashaydi.
askarida tuxumlari quyosh nuri ta’sirida 5—7 kun davomida nobud bo’ladi.
tuproqdan 2,5—10 sm chuqurlikda yashovchi gijja tuxumlari bir yildan ko’proq o’z yashash qobiliyatini saqlab qola oladi.
TURAR JOYLARNI AXLATLARDAN TOZALASHNING GIGIENIK VA EPIDEMIOLOGIK AHAMIYATI
SHahar, posyolka va qishloqlardagi turar joylarni toza tutishning epidemiologik va gigienik ahamiyati juda katta. Turar joylarning tozaligi, ko’kalamzorlashtirilganligi turli yuqumli kasalliklarning oldini olishga yordam byeradi. Turar joylar tozaligini ta’minlash uchun bir qancha tadbirlar ishlab chiqilgan. Bunday tadbirlarni amalga oshirishda sanitariya nazoratining roli katta.
SHahar, posyolka va qishloqlarning aholi yashaydigan joylari ko’pincha turli xo’jalik chiqindilari va axlatlar bilan ifloslanadi. Bu tuproqlarning patogen mikroblar bilan ifloslanishiga yordam byeradi.
Aholi turar joylarini toza tutish uchun axlatlar o’z vaqtida yig’ilishi, ular o’z vaqtida olib chiqib ketilishi va zararsiz holatga keltirilishi zarur. Qog’oz, latta, paxta, temir, shisha va oyna kabi chiqindilar alohida yig’ilgani ma’qul.
37-j a d v a l
Patogen mikroblarning tuproqda yashash muddati
Kasallik qo’zgatuvchi infekciyalar
|
CHiqindilar
|
YAshash muddati (kun hisobida)
|
1
|
2
|
3
|
Vabo vibrioni
Q
|
Najasda
|
20—210
|
|
Hojatxona chiqindisida CHiqindi
|
7—12
|
|
suvlarda Najasda
|
2—15
|
|
Hojatxona chiqindisida CHiqindi
|
30—100
|
|
suvlarda
|
30—150
|
|
Oshxona chiqindilarida
|
6
|
|
Uy supurindisida
|
4
|
|
Oshxona chiqindilarida
|
42
|
|
Uy supurindisida
|
24
|
|
|
107
|
|
Oshxona chiqindilarida
|
5
|
|
Uy supurindisida
|
24
|
|
Balg’amda
|
120—200 О r\
|
|
Uy supurindisida
|
80
|
orin tifi tayoqchasi
Paratif tayoqchasi
Ichburug tayoqchasi
Tubyerkulyoz mikrobi Kuydirgi tayoqchasi
Axlatlar o’z vaqtida zararsizlantirilmasa, tashqi muhitni zararlashi mumkin. Uy-xo’jalik chiqindilari, oziq-ovqat chiqin-dilari, yuvindi suvlar va boshqalar juda ko’p organik moddalarni ushlagani uchun ular tez chiriy boshlaydi. Oqibatda turli gazlar; ammiak, vodorod sul’fid, metan, indol, skatol va boshqalar paydo
bo’ladi. YOg’ingarchilik vaqtida axlatlar yer yuzasidan yuvilib daryolarni,
kichik ariq suvlarini, ko’llarni ifloslantiradi. Suyuq chiqindilar yer osti
suvlariga sizilib o’tib ularni ifloslantirishi mumkin. Ba’zan chiqindi -
axlatlarda ham turli mikroorganizmlar topilishi mumkin. Ular uzoq vaqt
yashaydi. Bular qorin tifi, paratif, ichburug’, tubyerkulyoz, kuydirgi va
boshqa mikroorganizm-lardir.
Poliomielit va Botkin kasalligini tarqatishda pashshalarning roli katta. Ular axlatda ko’payadi.
Axlat va chiqindilarning to’planib turishi faqatgana turli infekcion
kasalliklarni keltirib chiqarmay, balki odamning ko’nglini xira qiladi.
SHahar husnini buzadi.
Axlatlardan turli maqsadlarda foydalanish mumkin. Masalan: uy
axlatlaridan ikkinchi darajali xom ashyo olish mumkin.
b) axlat yoqish o’choqlaridan ko’p miqdorda issiqlik enyergiyasi,
shlak va boshqa chiqindilar ajralib chiqadi. Ulardan xalq xo’jaligida,
qurilishda foydalanish mumkin.
v) oziq-ovqat chiqindilaridan fyermalarda ozuqa sifatida foydalaniladi.
g) najas va go’nglar o’simliklar uchun qimmatbaho o’g’it hisoblanadi. Ularning tarkibida fosfor, kaliy va azot bor.
38-jadval
CHiqindi tarkibidagi o’g’itlar (% hisobida)
CHiqindilar
|
R2O5
|
KV2
|
N
|
Najas
|
0,26
|
0,22
|
1,06
|
Axlat
|
0,60
|
0,60
|
0,60
|
Go’ng
|
0,25
|
0,49
|
0,48
|
Turar joylarda yig’ilgan axlatlar to’g’ri utilizaciya qilinsa, vaqtida zararsiz holatga keltirilsa tozalash sistemasi iqtisod tomondan anchagina foyda ko’radi.
AXLATLARNI YIG’ISH NORMASI VA KLASSIFIKACIYASI
CHiqindilar ikki guruhga bo’lib o’rganiladi. Ular suyuq va qattiq chiqindi-axlatlardir. A. Marzeev va M. Jabotinskiylar chiqindi axlatlarni yo’qotishning turli usullarini ishlab chiqishgan.
Suyuq chiqindilar.
Hojatxona chiqindilari.
YUvindi suvlar.
Sanoat korxonalari, molxonalardan chiqqan vz yog’ingarchilik natijasida hosil bo’lgan suvlar.
Qattiq chiqindilar.
Uy chiqindi — axlatlari.
Go’ng
Hayvonlarning o’lik tanasi, go’sht ishlab chiqarish korxonalari chiqindilari.
Qurilish chiqindilari va boshqalar.
SHu klassifikaciyadan ko’rinib turibdiki, chiqindi axlatlar bir xil emas, ularning tarkibi, fizik va kimyoviy biologik xossalari, hajmi, yig’ilish normasi turlicha.
39 - j a d v a l
Do'stlaringiz bilan baham: |
