|
53-j a d v a l
Turli xonalar uchun yorug’lik normasi (K. Butusheva va boshqalar)
Xonalar
|
Sun’iy yorug’lik, LK da
|
III yorug’lik mintaqasida tabiiy yoritish koefficientining % dagi ahamiyati
|
yuqoridan va birlashgan yoritish
|
yon
tomondan
yoritish
|
yuzalar
|
uy-joylar
|
100
|
-
|
0,5
|
pol
|
oshxona xonalari
|
100
|
-
|
0,5
|
shartli ishlash
|
|
|
|
|
yuzasi
|
ishlash xonalari
|
300
|
-
|
1,0
|
|
mashinkada yozish va
|
|
|
|
|
hisob qilish xonalari
|
400
|
4
|
1,5
|
|
jarrohlik xonasi
|
400
|
7
|
2,5
|
|
vrachlar xonasi
|
150-500
|
-
|
1
|
|
palatalar
|
50-150
|
-
|
1
|
|
Lyuminescent yoki cho’g’lanuvchi lampa
|
ar ishlatib sun’iy yoritish
|
darajasini ko’paytirish mumkin. Demak, yoritish darajasi jarrohlik xonasida ko’proq - 500 LK, ichki kasalliklarning qabul qilish xonasida aksincha - 150 LK etarli bo’ladi va hokazolar. Tabiiy yorug’lik koefficienti ham o’laroq farq qiladi. Masalan, mashinkada yozishda yon tomonidan byerilgan yorug’lik - 1,5%, yashash xonasi va oshxona uchun - 0,5% etarlidir.
Tabiii yorug’lik koefficienti yuqorida aytilgandek turli geografik iqlimli regionlarda turlichadir. Ammo, shunga qaramasdan har bir joy va regionlar uchun o’zining tabiiy yorug’lik koefficienti aniqlanishi kerak. Turli geografik mintaqalarda tabiiy yorug’lik koefficienti uy-joy va boshqa xonalar uchun har xil. Bu esa quyidagi formula bilan aniqlanadi:
YOt = YOsh x S x M,
-YOsh - tabiiy yorug’lik koefficientining procentdagi miqdor ahamiyati, bu uchinchi yorug’lik mintaqasini va ko’rishga oid ishlarni ham hisobga olib aniqlanadi; M - turli regionlardagi tabiiy yorug’lik yig’indisining hisobga olinishi yoki iqlimli yorug’lik koefficienti; S - quyoshli iqlim koefficienti, bunda quyoshning qo’shimcha to’g’ri tushadigan va qaytarilgan yorug’lik nurlari hisobga olinadi.
Tabiiy yorug’lik koefficientini aniqlashning ikki usuli bor:
asboblar yordamida aniqlash; b) hisob-kitob yo’li bilan aniqlash. Kundalik va ogohlantirish sanitariya nazorati olib borishda nurlarni o’lchash asboblari qo’llashda mumkin.
YUqorida zikr qilingan formula bo’yicha quyidagi sxemadan foydalanib, yon tomondan, tepa tomondan va birgalikda tushadigan tabiiy yorug’lik koefficientini aniqlash mumkin. Bundan tashqari, tuzatish koefficcentlari yordamida yorug’likka ta’sir etuvchi omillarni ham hisoblash mumkin.
Sanitariya nazorati xodimlarining turar joy qurilishida har bir xona uchun kerak bo’ladigan yorug’lik koefficientini aniqlashining ahamiyati katta. Bunda xonalarga quyosh nuri tushishi, imoratlarni kungay qilib qurish hisobga olinadi. Gigiena talabiga ko’ra qurilishda uy xonalarining hech bo’lmaganda bitta xonasiga albatta quyosh nuri tushishini nazarda tutish kerak. Ayniqsa shimoliy geografik mintaqalarda bu juda zarur.
Uy-joy va jamoa binosi xonalarini sun’iy yoritish. Insonning kundalik faoliyatini sun’iy yorug’liksiz tasavvur qilish qiyin. Sun’iy yoritish deganda albatta elektr quvvatidan foydalanish ko’zda tutiladi.
Elektr quvvati kam va etishmagan vaqtlarda ba’zi joylarda hatto kunduz kunlari ham hech qanday ish bajarish imkoni bo’lmagan. Hozir-da qayerni o’lmasin, shaxtanimi, shimoliy qutbnimi hamma joyni sun’iy, ya’ni elektr quvvati bilan yoritilib ishlab chiqarish unum-orligi oshirilmoqda. Sun’iy yoritishning yangi manbalari lyumines-
cent, simonli - lyuminoforlar va shunga o’xshash lampalardir. Bunday lampalar yaxshi yorug’lik tarqatadi. Hozirda yorug’lik texnikasi bilan shug’ullanuvchi injenyer-texniklarning vazifasiga yoritish darajasini hisoblashdan tashqary yana qo’shimcha yorug’lik manbalarini ishlab chiqarishni hamda rangni ajrata bilishni sezish va hisoblash ham kiradi.
Lekin, juda kuchdi sun’iy yoritish rangning tusini buzib boshqacha, yoqimsiz qilib ko’rsatishi mumkin. Ko’rish maydonidagi ranglar bir xil, barobar harakatda bo’lsa, umuman ko’rinish ancha yaxshi taassurot qoldiradi.
CHo’g’lanish lampalari. Bu yorug’lik byeruvchi hamda issiqlik tarqatuvchi manbadir. YOrug’lik enyergiyasi vol’fram o’rama may da simlardan elektr toki o’tganda cho’g’lanishidan hosil bo’ladi. Vol’fram sarflaiishini kamaytirish maqsadida lampaning ichi inyert gazlar, ya’ni argon va azot, kripton, ksenonli aralashmalar bilan to’ldiriladi. SHunda spiral tempyeraturasi 2900°S ga etadi.
CHo’g’lanish lampalarining xaraktyerli tomoni, unda tok kuchi belgisining bo’lishi, yorug’lik oqimini unumli yoritib berishi, xizmat qilish vaqti va elektr quvvati bilan belgalanadi. Gigienik tomondan uning yorug’lik mash’alini yo’naltirishi va unumli yoritishi ahamiyatlidir.
YOrug’lik oqimi lampa ichidagi spiral simning elektr kuchini olishiga va cho’g’langan spiral tempyeraturasiga bog’liqdir. CHo’g’lanish lampalarining yorug’lik berishi taxminan 13-19,5 LM/VT ga teng. Lampalarning yaroqli muddati 1000 soatga teng. Lampalarning juda yaraqlab yonishi ko’z funkciyasini ishdan chiqaradi. SHuning uchun ham lampalar oq sutli oynalardan tayyorlanadi, shunda yorug’lik ko’zni olmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
