Sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov kommunal gigiena

XONALARNI YORITISH VA ULAR KUNGAYLIGINING GIGIENIK AHAMIYATI
Abu Ali Ibn Sino quyosh nuri inson yashaydigan xonalarning hamma burchagigacha etib borishi kerak, shundagana uy xonalari makruhdan* tozalanadi, degan edi. Bu gapni aytilganiga 1000 yillar bo’lgan bo’lsada o’z qiymatini yo’qotgani yo’q. Uy-joylarning yorug’ligi, quyosh nurining tushib turishi inson kayfiyatini ko’taradi, organizmda moddalar almashuvini yaxshilaydi.
Uy xonalariga tushadigan yorug’likni o’rganilganda uning faqat ko’zga ko’rinadigan nurini emas, balki ko’zga ko’rinmas ul’trabinafsha, infraqizil nurlarining ta’sirini ham o’rganish kerak bo’ladi.
Infraqizil nurlar isitish xususiyatiga, ul’trabinafsha nurlar esa fotokimyoviy xususiyatga ega. Ko’z ilg’aydigan quyosh nurlari ta’siri jihatidan infraqizil, ul’trabinafsha nurlar ta’siriga yaqindir.
Quyosh nurdari ta’sirida organizmda moddalar va gazlar almashi-nuvi hamda azot va minyeral tuzlar almashinuvi normal holatda o’tadi.
Quyosh nurining o’zgarishi bosh miyadagi fiziologik jarayonlarni ham o’zgartiradi. Ko’z ilg’aydigan quyosh nurlari organizmda tyerining yallig’lanishi, organizmning qizib ketishi kabi mahalliy reakciya-larni keltirib chiqaradi, shuningdek organizmda immunologik reakciyalarni paydo qiladi, yurak-qon tomir sistemasi faoliyatini o’zgartiradi. Ul’trabinafsha nurlar ta’sirida fiziologik faol moddalar, vitamin D paydo bo’ladi va ularning organizmga so’rilishi jadallashadi.
*Mikrobdan
Quyosh nuri juda kuchli bo’lib, baktyeriyalarni qiradi. YAna mikroblarning virulent xususiyatlarini o’zgartirib yuboradi.
Inson ko’zining ko’rish funkciyasi orqali yorug’lik nurini sezadi. SHuningdek tabiat go’zalliklarini, rang-barang olamni ko’rish baxtiga muyassar bo’ladi.
Bularning hammasi organizmda murakkab jarayonlar oqibatida vujudga keladi. Insonning ko’rish funkciyasining yaxshi bo’lishida yorug’likning miqdori, yoritish darajasi katta ahamiyatga ega.
Gigienik nuqtai nazardan ob’yekt va turli predmetlarni yaxshi ko’rish uchun yorug’lik quyidagi holatlarga javob berishi kerak:

1. 
   buyum yuzasining yaxshi yoritilishi;
   
2. 
   yorug’lik tarqalishining bir xil bo’lishi;
   
3. 
   qaytgan yorug’lik yuzani me’yorida yaltiratishi;
   
4. 
   soyalarning kuchsiz bo’lishi;
   
5. 
   buyumlar rangining aniq ajralib turishi;
   
6. 
   nur oqimining biologik aktivligi, xavfsizligi va doimiy- ligi saqlanishi kerak.
   

Ko’rish bilan bajariladigan ishlarning qaytish yorug’ligi koef- fidientining ahamiyati kam bo’lganda, ko’zning ko’rish xususiyati ta- ranglashmasdan ish bajarishga molikdir. Sanoat korxonalarida nozik ishlarni bajarish uchun ham tabiiy va sun’iy (elektr) nurlardan foydalanilganda 5000 LK yorug’lik kerak bo’ladi. Jamoa va uy-joy xonalari uchun esa 500 LK yorug’lik kifoya.