Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

§. Аффикслар структура жиҳатидан содда ёки қўшма бўлади. Масалан, пахтакор, пахтадан сўзларидаги -кор ва -дан аффикслари содда аффикслардир. Демак, содда аффиксда, ҳо- зирги ўзбе'к тили нуқтаи назаридан, маъноли қисмлар бўлмай- ди, у биргина маъноли қисмдан иборат бўлади.

Қўшма аффикслар ҳозирда мустақил аффикс сифатида қўл- лана оладигаи икки ёки ундан ортиқ аффикснинг ўзаро бири- киб, бир аффикс (бир морфема) ҳолига келишидан туғилади. Масалан, мўлчилик, одамгарчилик. Ҳозирги ўзбек тилида -чи, -лик ва -гар аффикслари сўз ясаш учун хизмат қилади, яъни уларнинг ҳар бири алоҳида бир аффиксдир (сувчи, дўстлик, заргар каби). Лекин мўлчилик, одамгарчилик сўзлари таркиби- дагн -чилик ва -гарчидик аффикслари яхлитлигича бир аффикс ҳисобланади (улар қисмларга ажралмайди). Чунки ҳозирги ўз- бек тилида мўлчи, одамгар ёки одамгарчи сўзл^ри йўқ. Дсмак,



бирдан ортиқ аффиксал морфеманинг ўзарӧ' бйрйкнб бир бутун ҳолга келишидан ҳосил бўлган аффикс цўшма аффикс дейи- лади.
Қўшма аффикслар вазифаси бир хпл ёки вазифаси ҳар хил бўлган аффиксларнинг бирикувидан ҳосил бўлиши мумкин. Ма- салан, серобгарчилик сўзидаги -гарчилик учта сўз ясовчи аф* фиксиинг бирикишидан ҳосил бўлган. Завқланмоқ сўзидаги -лан аффикси бир сўз ясовчи (-ла) ва бир форма ясовчи (даража ясовчи -н) аффикснинг бирикишидан ҳосил бўлган. Келмоқда сўзидаги -моқда аффикси икки форма ясовчи (-моқ ва -да) аффикснинг бирикишидан ҳосил бўлган.

20.