Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

§. Лексикология тилшуносликнииг лексикани ўрганувчи соҳасидир.

§. Тилдаги сўзларнинг жами лек с и к а н и (л у ғ а т еоставини) ташкил'этади. Бу сўзлар бир қатор умумий ху- сусиятлари билаи характерланади. Лексикологияда сўзлар қуйидаги хусусиятлари бўйича ўргаиилади:

1. 
   Сўзнинг семантик структураси.
   
2. 
   Сўзларнинг шакл ва маъно муносабати.
   
3. 
   Лексикадаги сўзларнинг ўз ёки ўзлашгаи сўз экани.
   
4. 
   Қўлланишига кўра сўзларнииг умумий ёки чегаралан- ганлиги.
   

б. Тарихий жиҳатдан ўзбек тили лексикаси.

6. 
   Сўзларнинг эмйционал-экепрессив , бўёқ ва етнлга муно- сабати.
   

СУЗНИНГ СЕМАНТИҚ СТРУҚТУРАСИ

3. 
   §. Сўзнинг семантик структураси шу сўзга хос маъио (маънолар* ва қўшимча оттен.калар),дан иборат бўлади.
   
4. 
   §. Сўзнинг семантик струкгураси ва у билан боғлиқ ҳо- дисаларни ўрганувчи соҳа семасяология дейилади.
   
5. 
   §. Ҳар қандай сўз пайдо бўлишндаёқ ўз шакли (фонетик структураси) ва маъносига эга бўлади. Бошқача айтганда, ҳар қандай сўз ш,акл ва м:аъно бутуилигига эгадир:. уй, дарахт, қо- вун, аччиқ, яхши, кеча, ишла, хурсанд, албатта, учун ва ҳо- кат
   
6. 
   §. Тилдаги барча сўзлар маъноли бўлса-да, лекин улар маъноиинг зиг умумий хусусиятларига кўра ҳам ўзаро фарқ- ланади.. Масалаи,. тилдаги сўзлариииғ асосий қисми объектив борлиқдаги иарса,. белги ёки ҳаракат ҳақидаги тушунчани бнл- диради: пахта, суе, оқ, текис, ушламоқ, югурмоқ каби. Бошқа сўзлар зса„ яъни ёрдамч-и сўзлар (билан, учун, ва, агар ва б.), шунинғдек.,, ундов- ва тақлид сўзлар- (э,\„ ура, лип-лип, гурр ва
   

б.) тушунч.а ифодаламайди.. Тушунча ифодалайдиган сўзларгп-



на лексик маън'бҒа эга бўлади. Лексикологияда худди шу тип-' даги сўзлар, семасиология баҳсида эса шу тиидаги сўзларнинг маъноси ва у билан боғлиқ ҳодисалар ўрганилади.
ЛЕКСИК МАЪНО

7. 
   §. Сўзнинг объектив борлиқдаги нарса, белги, ҳаракат кабилар ҳақидаги маълумоти лексик маъно дейилади. Маса- лан, тош, туз, картоииса, анор сўзлари маълум предмет ҳақида; нордон, сариқ, чуқур сўзлари маълум белги ҳақида; урмоқ, чопмоқ, кулмоқ феъллари маълум ҳаракат ва ҳолат ҳақида маълумот беради. Бу маълумот шу сўзларнинг маъноси бўлади.
   

, 8- §. Лексик маъноли сўзлар нарса, белги ёки ҳаракатнинг конкрет (айнан) ўзини эмас, балки улар ҳақидаги тушунчани ифодалайди. Тушунча эса нарса, бел,ги, ҳаракат кабиларнинг киши онгидаги умумий инъикосидир. Масалан, борлиқда да- рахтнииг тури жуда кўп, унинг миқдори беҳисоб: Дарахт сўзи шулардан конкрет биттасини атамайди, балки шу предмет ҳа- қидаги умумий тушунчани ифӧдалайди.