Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

Ташла кўмакчи феъли билан ясалган аналитик формалар- да етакчи феълдаги ҳаракатнинг хусусиятига қараб тўла ба- жарилиш маъносига қўшимча бошқа маънолар ҳам ифодала- нади: 1) айрим феъллар билан бирикканда, ўз асл маъносини маълум даражада сақлайди. Унпнг ана шу маъноси тўла ба* жарилиш маъносига қўшимча маъно ҳисоблаиади: Дастурхон ёзиб, топган-тутганини тўкиб ташлади. (С. Ан.); 2) айрим феъллар билан бирикканда, ҳаракатнинг юқори (кучли) дара- жада юз беришини билдиради: Уйииг куйгур бу камбағалчилик одамнинг ёруғ дунёдан бўлган умидини кемнриб, зангдай еб ташлар экан. (А. Қ.) Бу ёғини менга қўйиб берасиз, қийиб ташлайман. (У.); 3) айрим феъллар билан бирикканда, етак- чи феълдаги ҳаракатнинг тез, субъект учун қийинчиликсиз ба- жарилиши ҳам англашилади: Муҳаммад Жамол пок, самимий ишқини тасвир этувчи янги-янги шеърларини шу замон тўцаб ташлар эди. (0.); 4) айрим феъллар билан бирикканда, ҳара- катиинг бир неча (кўп) марта юз бериши маъиоси ифодалана- ди: тирнаб ташлади, уриб ташлади, гапириб ташлади, тиш- лаб ташлади каби.

2. 
   Етакчи феъл билан ҳеч қандай форма ёрдамисиз бирик- канда ҳам етакчи феълдаги ҳаракатнинг тўла-тўкис (бутун- лай) бажарилиши маъносини ифодалайди. Фарқ шундаки, бун- да тўла-тўкис бажарилиш маъноси билан бирга ҳаракатнинг тез, бирпасда, шартта бажарилиши ҳам англашилади: ёзиб ташлади — ёзди-ташлади.
   

Сол. Бу кўмакчи феъл етакчи феъл билан равишдош ясовчи -(и)б ва -а аффикслари ёрдамида бирикади.

1. 
   Етакчи феъл билан -(и)б аффикси ёрдамида бириккаида, ҳаракатнинг тўла-тўкис (бутунлай) бажарилиши маъносини билдиради ва шу маънони кучли оттенка билан ифодалайди. Бу маънода у фақат объектли феъллар билан бирикади: Сен мендан ҳар қанча хафа бўлсанг ҳам, кўнглимга тугиб қўйга- нимни энди айтиб солмасам илооюи йўқ. (А. Қод.) Унинг кўз- лари Жамилага бошқача боқар эди. Балки юрагида борини ҳозир очиб солмоқчи бўлгандир. (Ж■ Абдуллахонов.)
   
2. 
   Равишдошнинг -а аффикси билан ясалган турига бирик- канда, кўмакчи феъл деярли ҳамма вақт -(и)б аффикси билан
   

ясалган равишдош формасида бўлади. Бунда субъектнинг етакчи феълдаги ҳаракатни тугатган замоноқ тусланган феъл англатган ҳаракатни бажаришга ўтиши (шу ҳаракатни бажа- риши) ифодаланади: Йўлчи пичоқни ола солиб, узоща отди. (0.) Саидғози қўлидаги қаламини қўя солиб, чапакка зўр берди. (С. Ан.) Йўғон киши ўрнидан тура солиб, Сафаровга ташланди. (А. Қ.) У шийпон олдида «Оқтой»дан туша солиб, Қудратга мақтанди. (Ҳ. Н.)
■ Туш. Бу кўмакчи феъл етакчи феъл билан асосан равиш- дош ясовчи -(и)б аффикси орқали бирикади ва:

1. 
   Ҳаракатнинг тўла бажарилиши маъносини пастга (қуйи- га) йўналиш оттенкаси билан ифодалайди: Директор оғир гав- дасини кўтариш учун жон-жаҳди билан интилди-ю, яна юмшоқ цумга ағдарилиб тушди. (Ш. Р.) От мункиб кетганда эгарнинг устидан дўмбалоқ ошиб тушган паранжисиз қиз, ўйноқи ка.п- тардай абжирлик билан ўзини ўнғариб олди-да, жувонга ёр- дам бергани шошилди. (А. Қ.)
   
2. 
   Ярашмоқ, ёқмоқ каби айрим феъллар билан бирикканда субъекткинг ҳаракат йўналган объектга етакчи феълдаги ҳо- латда ўринлашиши (шундай ҳолатда келиши) маъносини бил- диради: Ҳошиясига аллақандай живир-живир гул нақшланган бу тўн унинг паст бўйига, қотма гавдасига жуда яраишб ту- шибди. (Ҳ. Ғ.) Куй Ойқиз юрагига жуда ёциб тугидц шекилли, ичида унга жўр бўлди. (Ш. Р.)
   

Ул. Бу кўмакчи.феъл етакчи феъл билан равишдош ясовчи -(и)б аффикси ёрдамида бирикади ва:
1. Ҳаракат-ҳолатнинг нормал ҳолатдан юқори даражада юз беришини билдиради: соғиниб ўлмоқ, чанқаб ўлмоқ каби: Бай-бай-бай,. совуқ еб ўлибсан-ку, уйга кира қол. («Тошкент ҳақиқати».) Бир оздан кейин чиқиб ойим билан сўрашинг,
! кирмаганингиз учун қайиноналарингиз севинишиб ўлаётибди- ' лар. (А. Қод.)
| 2. Давомлилик, такрорийлик маъиосини ифодалайди: суриш-