Ш. Шоабдураҳмонов, М. Асқарова, А. ҲОжиев, И. Расулов, X. Дониёров

Уз сўзи баъзи бирикма ва қўшма сўз таркибида ҳам кела« ди: ўзбошимча, ўзбилармонлик, ўзаро каби.
Баъзан ўз олмоши турли келишик формасида тур- ли гап бўлаги вазифасида қатор келиши ҳам мумкин: Бу қутлуғ уйда мгни ўзимга ўзимни танитган... одамлар яшайди, (С. Аҳм.)
Уз олмоши гапда ҳамма гап бўлаги вазифасида кела оладш Бу ишни ўзим бажардим. Уз уйим — ўлан тўшагим. (Мақол.) Мени тўғри йўлга бошлаган тарбиячим ўзингсан, Узимнинг ҳам раъйим йўқ. (С. А.)

114. 
     §. Жамлаш-белгилаш олмошлари. Жамлаш-белгилаш олмошлари предмет ва шахсларнинг йигиндисини, тўдасини билдиради ёки уларни айириб, таъкидлаб кўрсатади. Шунга кўра уларни икқи кичик группага — жамлаш ва белгилаш ол- мошларига ажратиш мумкин. Биринчи группага кирувчи олмош- лар жамликнигина ифодаласа, иккиичи группага кирувчи ол- мошлар эса предметни қисман жамлаш билан бирга таъкид- лаб, белгилаб, аниқлаб ҳам кўрсатади.
     

1. 
   Жамлаш олмошларига ҳамма, бари, жами, барча, бу- тун, ялпи сўзлари киради.
   

1. 
   ҳамма олмоши предмет ҳамда шахслар ўрнида қўлла- ниб, от характерида, предмет белгисини кўрсатиб, сифат ха- рактерида келади ва предмет ёки шахслар тўдасини, ёки улар- нинг белгисиии ифодалайди.
   

От вазифасида қўлланганда эгалик ва келишик қўшимча- ларини олади: Ҳаммалари қотиб-қотиб кулишади. (0.) Ҳамма- нинг ҳам шундай лақаби бўлади, парво қилма, ҳаммаси ҳазил. (0.) Ҳймяанинг зти оюимирлашиб кетди. (А. Қ.)
Ҳамма сўзи шахсга нисбатан иШлатилганда эгалик аффнк* сисиз келишик қўшимчасини қабул қилади. Предметга иисба-



тан ншлатилганда эса, келишик қўшимчаси эгалик аффиксидан сўнггина қўшилиб келади: Ҳаммага келган байрам. (0.) Шу- ларнинг ҳаммаси. пул билан битади. (А. Қ.)
Ҳамма олмоши предметлар белгисини — жамини кўрсатиб, сифат характерида бўлади: Экилган ҳамма дарахтлар кўка- рибди. Ҳамма меҳмонлар бизникида.
Бундай конструкцияларда аниқловчи вазифасида келган ҳам- ма олмоши отлашиб аниқланмиш вазифасида, аниқловчи эса ўрин алмашиб қаратқичли аниқловчи вазифасида келади. Бу хилдаги алмашиш билан маьно ўзгармайди: Ҳамма қизлар шу ерда.— Қизларнинг цаммаси шу ерда.
Ҳамма олмоши ёқ, вақт сўзлари билан бирга қўлланиб, ўрин ва пайтга муносабатни кўрсатувчи равиш ясайди: Ҳамма вацт юртдан ўзингизни четга тортасиз-да, уста! (А. Қ.) Ҳамма ёцда кулги, хурсандчилик.