SH.M.NARZIYEV
SH.X.KIIKBONOV
O 'ZBEK ISTO N R ESPUBLIK ASI
OLIY VA 0 ‘RTA M AXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
SH.M .NARZ1VEV, SH .X .K U R B O N O V
HAYOT FAOLIYATI
XAVFSIZLIGI
O zbekiston Respublikasi Oliy va о rta maxsus ta lim vazirligi tomonidan
5640100 - Hayotiy faoliyat xavjsizligi bakalaxnat ta 'lim vo nalishi
talabalari uchun a quv qo ilanma sifatiJa tavsiya etilgan
T O S H K E N T
« Y A N G I N A S H R »
2019
U O ‘K: 631 006 015.8
КВК: 84 (5У)5
N arziyev Sh.M.
H ayot faoliyati xavfsizligi. 0 ‘q u v q o ‘llanma/. N arziyev Sh.M.,
K urbonov Sh.X. - Т.: «Yangi nashr», 2019. - 234 b
KBK: 84 (5У)5
IS B N -9 7 8 -9 9 4 3 -2 2 -3 7 8 -3
T a q r i z c h i l a r :
S h.S hom urodova-T K T T “ Sanoat ekologiyasi” kafedrasi dotsenti t.f.n.;
A. Abduraxm anova - ToshDTU “H ayot faoliyati xavfsizligi” kafedrasi dotsenti t.f.n
Ushbu o'quv qo'llanm a hayot faoliyati xavfsizligini t a ’minlash bilan bog'liq bo'lgan ladbirlar
doirasida nazariy bilim va amaliy ко 'nikmaga ega bo 'Igan insonningfaoliyatyuritishiga mo 'Ijallan-
gan mavzular, та lumotlar va tavsiyalar atroflicha muhokamasi asosida yaratilgan.
О quv qo 'llanma barcha oliy о 'quv muassasalari bakalavriat ta 'lim y o 'nalishlariga mo ‘Ijallan-
gan. Shuningdek, undan ushbu sohaga bog 'liq bo Igan korxona va tashkilotlarmng xodimlari foyda-
lanishlari mumkin.
О 'quv qo ‘llanma oliy ta lim tizimida о ‘quv adabiyotlarini yaratish talahlariga mos ravishda
tayyorlangan.
В учебном пособии изложены всесторонние обсуждения (всесторонне обсужденные) темы,
информаций и рекомендаций для подготовки человеческой деятельности с теоретическими
знаниями и практическими навыками в рамках мероприятий, связанных с обеспечением безо
пасности жизнедеятельности.
Учебное пособие предназначено для студентов бакалавриата всех вузов, а также для со
трудников, занятых на прамыиаенных и производственных предприятиях.
Пособие подготовлено в соответствии с требованиями по созданию литературы в систе
ме высшего учебного образования.
The training manual provides comprehensive discussions on topics, information and recommen
dations fo r the preparation o f human activities with theoretical knowledge and practical skills in the
fram ew ork o f activities related to ensuring safety o f life activity.
The manual is intended fo r bachelor students o f all universities, as well as f o r employees employed
in industrial and industrial enterprises.
The manual is prepared in accordance with the requirements fo r the creation o f literature in the
system o f higher educational education.
IS B N -9 7 8 -9 9 4 3 -2 2 -3 7 8 -3
© «Yangi nashr». 2019
KIRISH
M a'lum ki m am lakatim iz m ustaqilligi milliy ta ’lim sohasida tub islohotlami
am alga oshirish uchun zamin yaratdi Zam onaviy talablar inobatga olingan holda,
oliy o 'q u v m uassasalarining o ‘quv dasturlarini m untazam takomillashtirib borish
ishlarini tiishkil etish bugungi kunning dolzarb vazifalandan biri hisoblanadi.
O 'zbekiston Respublikasi M DH davlatlarida birinchi b o iib 0 ‘zbekiston
Respublikasi ta ’lim sohasida q a t’iy islohotlar am alga oshirila boshlandi. Ayniqsa
“ la 'lim to 'g ‘risida”gi qonun va “Kadrlar tayyorlash Milliy d a s tu ri’ning am alga
kiritilishi yangi bosqichni boshlab berdi. N atijada ta ’lim tizimi va mazmun - mohiyati
bozor munosabatlari sharoitidan kelib chiqib takom illashtinldi.
Hozirgi vaqtda mamJakatim izning barcha sohalarida islohotlam i am alga
oshirish, odam larning dunyoqarashini o ‘zgartirish, yetuk va zamon talabiga javob
beradigan
mutaxassis
kadrlarni
tayyorlashni
hayotning
o 'zi
taqozo
etadi.
Respublikada
ta ’lim
tizimini
m ustahkamlash,
uni
zamon
talablari
bilan
uyg'unlashtirishga
katta
ahamiyat
berilmoqda.
Bunda
mutaxassis
kadrlarni
tayyorlash, ta’hm v a tarbiya berish tizimi islohotlar talablari bilan chambarchas
bog'langan b o'lishi muhim ahamiyat kasb etadi. Zam on talablariga javob bera
oladigan mutaxassis kadrlarni tayyorlash, D avlat talablari asosida ta ’lim va lining
barcha tarkibiy tuzilm alarini takom illashtirib borish oldim izda turgan dolzarb
masalalardan biridir
O 'zbekistonda jolib borilayotgan islohotlardan asosiy maqsad, yurtim izda
sog'lom va barkamol, bilimli, yuksak m a’naviy-ahloqiy fazilatlarga ega b o lg a n
avlodni shakllantirishdan iborat.
Aynan ana shu m aqsadga erishish uchun
Prezidentim iz rahnam oligida yangi davrda yashaydigan, yangicha fikrlaydigan, yangi
ishlab chiqarish, ijtimoiy sharoitlarda faoliyat k o ‘rsatadigan, zamonaviy innovatsion
texnologiyalarni tatbiq etishning mezonini va rivojlanishini belgilovchi “H arakatlar
strategiyasi” hayotga tatbiq etilm oqda
S ayyoram izda ro ‘y berayotgan tabiiy, texnogen, ekom antiqiy tusdagi xavf-
xatarlam i b artaraf etish, talafotlar k o 'lam ini kam aytirish, insonlar hayoti va moddiy
boyliklarga vetadigan zararlarning oldini olish yoki ularni kam aytirishni t a ’m inlash
3
o 't a m uhim va dolzarb m uam m olar sirasiga kiradi. Shuni alohida t a ’kidlash
luzim ki, ishliib chiqarish jaray o n in in g misli k o 'rilm ag a n yuksak taraqqiy etgan
texnologiyalar
bilan
t a ’m inlanishi,
tabiiy
rivojlanishdagi
ayrim
noxush
vn/.iyiitlaining
nuirakkablashuvi
aholi
salom atligi,
atrof-m uhit tozaligi
va
u|ti(liyotnmg barqaror rivojlanishiga tahdid solib turibdi.
Shuning uchun
innonlami hayot faoliyati xavfsiz.ligiga tayyorlashga alohida e 'tib o r berish muhim
aham iyat kash etadi C hunonchi, O 'zbekiston davlatining ijtim oiy taraqqiyotining
asosiy om ilini fuqarolarning hayotiy faoliyatini m uhofaza qilish tashkil etadi
Ishlab chiqarish tarm oqlarida ishlovchilar uchun qulay sanitariya-gigiyena
sharoitlarini yaratish,
o g 'ir jism om y kuch sarflanadigan
m ehnat turlarini
m exam zatsiyalashtirish, avtom atlashtirish, ish ja ra y o n id a y uzaga keladigan salbiy
xavf-xatarlam i y o ‘qotish chora-tadbirlarim am alga oshirish inson hayot faoliyati
xavfsizligini ta ’m inlashning bir qirrasini tashkil etadi Oxirgi yillarda k o 'p g in a
ishlab chiqarish tarm oqlarida ish sharoitlari yaxshilangan b o ‘lsa-da, ayrim
sohalarda bunday sharoitlar talab darajasida em as Bunga sabab ishlab chiqarish
dastgohlanning eskirganligi, ishlab chiqarish muhiti talablanning buzilishi, xavfsizlik
vositalarining
kam ligi
yoki
yo'qligidir.
Shuning
uchun
ishlab
chiqarish
tarm oqlarida
xavfsiz
so g 'lo m
m ehnat
sharoitini
yaratish
ish
jarayonini
qulaylashtirish, mehnatni ilmiy tarafdan tashkil etish, xavfsiz m ehnat uslublarini
qo'llash, m ehnat charchoqliklarini chiqarish tadbirlarini q o 'lla sh n i talab etadi. Bu
vazifalam i am alga oshirishda har bir b o lg 'u s i m utaxassis kadrdan faoliyatda sodir
b o'lishi mumkin bo 'lg an xavflar haqidagi ta sa w u rla r va ularning kelib chiqishini
oldini olish choralari haqidagi bilim ko'nikm alarni talab qiladi. “ Hayot faoliyati
xavfsizligi" (HFX) o 'q u v fani esa yuqoridagi m aqsadlarga erishishga xizm at qiladi
"H ayot faoliyati xavfsizligi” o 'q u v fani o 'z im n g tekshinsh obyektlari
b o 'y ic h a qabul qilingan qonunlar va hukum at qarorlari asosida inson hayot
faoliyati xavfsizligini ta ’m inlashda nazariy bilim lar va am aliy k o 'n ik m a larg a
tayangan holda, xavfsiz faoliyatni tashkil qilish, favqulodda vaziyatlar va aholi
xavfsizligi, y o n g 'in xavfsizligini ta ’m inlash, jaro h a tla n g an la rg a tez tibbiy yordam
ko'rsatish qoidalarini o'rgatadi.
4
Fanni o'qitishdan maq;sad - b o la ja k mutaxassislarga hayotiy faoliyatlarida
yuzaga keladigan xavflam ing kelib chiqish sabablarini, xususiyatlarini, oqibatlarini
va ulami yo'qotish qoidalarini, xavfsiz ish sharoitlanni yaratish, tabiiy, texnogen,
ekom antiqiy va boshqa tusdagi favqulodda vaziyatlardan aholini him oya qilish,
ularni nazariy va amaliy jihatdan him oyalanishga ham da jarohat olganlarga birlamchi
tibbiy yordam ko'rsatish qoidalarini o'rgatishdan iborat
Ushbu m aqsadga erislhish uchun fan talabalami nazariv bilimlar, amaliy
ko ‘nikmalar, hodisa va jarayonlarga uslubiy jfondashuv ham da ilmiy dunyoqarashini
shakllantirish vazifalarini bajaradi
5
Do'stlaringiz bilan baham: |