Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

1.4. Faoliyat xavfsizligini boshqarish
HFXni boshqarish deganda k o ‘zda tutilgan natijalarga erishish "inson-muhit" 
tizimiga tashkiliy ta ’sir qilishni tushunamiz.
HFXni boshqarish
- bu obyektni ongli ravishda bir holatdan (xavfli) boshqa bir 
(xavfsiz) holatga o'tkazishdir B unda obyektiv ravishda iqtisodiy v a texnik shartlarga 
amal qilish m aqsadga muvofiqdir.
Tizimlilikka b o'lgan talab shundan iboratki, bunda xavfsizlikni aniqlashda 
muhim vayetarli bo'lgan tashkil qiluvchilar sonini hisobga olish ko'zd atu tilad i.
Tizimli tahlil qilishhing m uhim prinsiplari quyidagilarga olib keladi: qaror qabul 
qilish jarayonida oxirgi maqsadni aniqlashi va aniqlik kiritishdan boshlanm og'i 
kerak; butun m uam m olam i to'laligicha qarash muhimdir; m aqsadga erishishning 
altemativ yo'llarini tahlil qilish m uhim dir; q o'shim cha m aqsadlar umumiy m aqsadga 
to'sqinlik solm asligi kerak. Bunda m aqsad - reallik, predm etlilik, sonli aniqlik, 
adekvatlik, samaralilik, nazoratlilik talablarini qondirmoqligi kerak.
M aqsadlam i vujudga kellirish
xavfsizlikni boshqarishda ju d a murakkab 
tnasaladir. M aqsadni har doim iyerarxik tushuncha deb qarash kerak. R eja har doim 
aniq tugallangan maqsadni am alga oshirishga yo'naltirilgan b o'lishi lozim. Bu bosh 
niaqsaddii, u qism m aqsadlarga bo'linadi va o 'z navbatida muhim lik darajasiga qarab 
joylashtiriladi.
Bosqichlarda, xavfsizlikning barcha talablari hisobga olingan holda, to 'liq
faoliyat sikli hosil qilinadi, y a ’ni: ilmiy fikr, ilmiy izlanish ishlari, konstruktorlik 
ishlari, loyiha, loyihani am alga oshirish, sinash, ishlab chiqarish, tashish, foydalanish, 
takomillashtirish v a tuzilishini o'zgartirish, saqlashga qo'yish va bartaraf qilish, y o 'q
qilish.
Xavfsizlik talablarini o 'z vaqtida hisobga olish faqat texnik shartlargagina emas, 
balki iqtisodiy qarashlarga tayanadi.
Boshqarish
- bu shunday jarayonki, uni birqancha bosqichlarga b o 'lish mumkin:
20

---

1. O byektning holatini tahlil qilish va baholash;
2. Boshqarishning maqsad va masalalarini am alga oshirish uchun tadbirlam i 
rejalashtirish v a oldindan aniqlash;
3. Boshqaruvchi va boshqariladigan tizim lam i bevosita tashkil qilish,
4. Nazorat, y a ’ni boshqarishni tashkil qilish ustidan kuzatish v,a tekshirish;
5. Tadbirlam ing samaradorligim aniqlash;
6. 
R ag'batlantirish, 
y a'n i 
boshqarish 
qatnashchilarining 
boshqaruv 
m uam m olanni muvaffaqiyatli hal qilishga undovchi ta ’sir shakllari
H FXni 
boshqarish 
vosilalarim
quyidagi 
jihatlarga 
ajratish 
mumkin: 
fiziomantiqiy, psixom antiqiy. ijtimoiy, tarbiyaviy, ergonomik, ekom antiqiy, ommani 
o'qitish; xavfsiz xulq madaniyatini tarbiyalash; kasbiy o 'q itish ; kasbiy tanlash; 
boshqarish subyektiga psixom antiqiy ta ’sir qilish; dam olish va ishlash rejimlarini 
qulaylashtirish; kollektiv him oyalanishning texnik va tashkiliy 'vositalari; shaxsiy 
him oya vositalari; yengillik va kom pensatsiya to'lovlari tizimi va boshqalar, tibbiy, 
texnik, tashkiliy-operativ. huquqiy va ii^ so d iy