“Сервис” илмий-амалий журнал

Божхона аудити методологиясининг Европа мамлакатлари тажрибаси. 
Европа Иттифоқига аъзо мамлакатлар орасида иқтисодиёти жадал 
ривожланган Буюк Британия ва Германия давлатларида божхона аудитини 
ташкил этишнинг назарий методологияси ва амалий тажрибаси ўрганилди. 
Буюк Британия божхона органларида мазкур методология[14, 15, 16] 
божхона қийматини аниқлаш метод(усул)лари ёки баҳолаш методлари деб 
номланади ва шунга асосланади. Улар олти хил усулда аниқланади, яъни, бунда, 
импорт товарлар учун божхона қийматини аниқлашнинг қуйидаги махсус тартиб-
таомилларидан фойдаланилади: 
1-усул (транзакциялар қиймати). Божхона қиймати Европа Иттифоқи 
(кейинги матнларда ЕИ)га, GACV02150 ҳужжатда қисқача кўрсатилган ҳолдаги 
турли хил тўғрилашлар билан, экспортга сотилган товар учун ҳақиқий тўланган 
ёки тўланиши керак бўлган нархга асосланади. Мазкур усул, энг кенг тарқалган 
бўлиб, бунда, аниқ импортёрнинг бошқа импортёрларга нисбатан амалга оширган 
савдо операциялари ва савдо шартларига боғлиқ транзакцияларнинг қиймати 
мақбул(ҳақиқатга яқин)лиги ва ҳақиқатдан мавжудлиги(содир этилганлиги)га 
асосий диққат-эътибор қаратилади. 
2-усул (ўхшаш товарлар бўйича транзакциялар қиймати). Божхона 
қиймати ЕИга экспортга сотилган, айни ўша вақтда экспорт қилинган товарлар 
баҳосида, олдинроқ, методга мувофиқ аниқланган баҳода, ўхшаш товарлар 
транзакциялари қийматига асосланади.
3-усул (айнан бир хил товарлар бўйича транзакциялар қиймати). 
Божхона қиймати ЕИга экспортга сотилган, айни ўша вақтда экспорт қилинган ва 
баҳоланган товарлар, олдинроқ, методга мувофиқ аниқланган, айнан бир хил 
товарлар билан боғлиқ транзакциялар қийматига асосланади. 
4-усул (дедуктив усул). Импорт товарлар ёки ўхшаш ёҳуд айнан бир хил 
импорт товарлар ЕИдаги мижозларга боғлиқ бўлмаган ҳолда сотилса, божхона 
қиймати, энг кўп миқдордаги товарнинг бир бирлик сотиш нархига асосланади. 
4(а)-усул. Ўша ҳолатда сотилган, баҳоланаётган ўша вақтда ёки товарларни 
импорт қилиш вақтида, сотувдаги энг кўп миқдордаги импорт товарлар ёки 
ўхшаш ёҳуд айнан бир хил товарларнинг бир бирлиги нархига асосланади. 
4(б)-усул. Ўша ҳолатда сотилган, импорт қилинаётган, баҳоланаётган 
товарлар импорт қилингандан сўнг, энг яқин вақт - 90 кун ичида, импорт 
товарларнинг ҳақиқий сотилишидаги бир бирлиги нархига асосланади.