Sertifikatlastiriw tiykarlari

4. 4. Sırt el mámleketlerinde sertifikatlastırıw ámeliyatı

Shet el mámleketlerde sertifikatlastırıw hám muwapıqlıqtı bahalaw xızmetlerine de úlken itibar qaratılǵan.

Tómende bir qansha mámleketlerdiń ónim muwapıqlıǵın bahalaw hám qawipsizlik qadaǵalawların ámelge asırıw salasındaǵı ámeliy iskerlik haqqında maǵlıwmatlar keltirilmekte.

Amerika Qospa Shtatları (AQSh) da sertifikatlastırıw iskerligi. AQShda sertifikatlastırıw boyınsha islerdiń huqıqıy tiykarı bolıp hár túrlı túrdegi ónimlerdiń qawipsizligi haqqındaǵı nızamshılıq esaplanadı. Tutınıw tovarları qawipsizligi haqqındaǵı nızam (1972 y.) tiykar etip alınǵan. Bólek tur ónimleri sapası hám qawipsizligi máseleleri haqqındaǵı nızamlar qatarında : gósh ónimleri sapasınıń qadaǵalawı haqqında (1957-j.), toqımashılıq buyımların identifikaciyalaw haqqında (1958-j.), qáwipli zatlardı eskertiwshi belgiler menen tamǵalaw haqqında (1960-j.), medicina inventarları hám azıq-awqat ónimleri sapası ushın mámleket qadaǵalawıhaqqında (1960-j.), maǵlıwmat etiketkalari hám reklama quralları tuwrılıǵıhaqqında (1966-j.), avtomobil transportı háreketleri qawipsizligin támiyinlewhaqqında (1966-j.), awıl xojalıǵı hám tez buziluvchi ónimlerhaqqında (1974-j.) hám basqa qatar nızamlar shıǵarıldı.

Bul nızamlarǵa muwapıq ónimlerdi sertifikatlastırıw eger oǵan ámeldegi milliy standartlar qollanılsa, sonıń menen birge, onı sırtqı hám ishki bazarlarda mámleket shólkemleri satıp alsa, májburiy tártipte ámelge asırıladı. Bul ónimler federal normativ hújjetlerine muwapıq tekseriledi.

Bir qansha nızamlarda import qılınıp atırǵan ónim qawipsizligi qadaǵalawına baylanıslı arnawlı qaǵıydalar keltirilgen. Mısalı, tutınıw tovarları qawipsizligi haqqındaǵı nızamda barlıq tutınıw ónimleri, atap aytqanda, temeki hám temeki ónimleri, avtomobiller hám avtomobil apparatları (“Milliy transport hám avtomobiller qawipsizligi haqqında’‘ǵı nızam ámeldegi), pestitsidlar (“Pestitsidlar, fungitsidlar hám rodentitsidlarhaqqında’‘ǵı federal nızamı bar), “Import qılınıp atırǵan ónimler” bólimi bar. Ol jaǵdayda belgilep qoyılǵan, AQShga import ushın usınıs qılınıp atırǵan qálegen túrdegi tutınıw ónimleri bajıxana aymaǵınan alıp ótiwge ruxsat etilmeydi, egerde olar:

- tututnıw tovarları qawipsizligi boyınsha qaǵıydalarǵa saykes emes bolsa ;

- nızamǵa muwapıq talap etilgen sertifikat hám belgisi yamasa onıń etiketkasi talaplarǵa saykes emes yamasa birge bolmasa.

AQSh Federal húkimeti ónim hám xızmetlerdi sertifikatlastırıwdıń tiykarǵı ush taypa programmasın tastıyıqladi.

Birinshi taypa programması paydalanıwda individual hám ulıwma mútajlikte qawipsizlik qáwpin tuwdıratuǵın hám den-sawlıqqa zálel jetkeriwga alıp keliwi múmkin bolǵan ónimlerdi májburiy sertifikatlastırıwǵa mólsherlengen.

Ekinshi taypa programması ónim úlgisi hám islep shıǵarıwdı tekseriw jolı menen ónimniń hár bir bólegi qadaǵalawı zárúriyatınan islep shıǵarıwshını qalıs qılıw ushın islep shıǵarılǵan.

Úshinshi taypa programması ónim islep shıǵarıw sharayatı hám sapasın qalıs bahalaw, bul ónimlerdi satıw ushın kerekli shárt-shárayatlar retinde kórip shıǵadı.

Ekinshi hám úshinshi taypa programmaları májburiy hám ıqtıyariy sertifikatlastırıw retinde qollanıladı.

Birinshi taypa programması sheńberinde tayarlawshılar qızıǵıwshılıǵı boyınsha aviatsiya texnikaları, avtomobiller, konteynerlar, sonıń menen birge, magistral truba ótkeriwshiler, awıl xojalıǵı ónimleri ushın sertifikatlastırıw ótkeriledi.

Sertifikatlastırıw programmaları azıq-awqat ónimleri hám medicina buyımları qawipsizligi boyınsha Basqarma tekǵana adamlar, bálki, usınıń menen birge, joniwarlar tutınıwı ushın mólsherlengen ónimlerdi sınap kóriwdi qosıp júrgizedi. Dári hám medicina ásbaplardı sınap kóriw tekǵana qawipsizligine, bálki natiyjeliligine de sinaladi.

Ekinshi taypa programması ónimlerdi sertifikatlastırılıwın Qurallı kúshler departamenti, Transport departamenti, Sawda departamenti, Awıl elektrifikatsiya basqarması hám basqa sol sıyaqlı mámleket shólkemlerinde qollanılıwına qaralǵan. Eger ónimdi mámleket máplerinde satıp alıw mútajligi júzege kelse, bul sertifikatlastırıw programmaları boyınsha májburiy boladı. Sertifikatlastırıw sınawı ekinshi taypa programmasında 1300 túrge jaqın buyımlar bul sınawdan ótkeriliwi kerek. Bul taypada shafyorlardı alkogol ishimliklerde mastlıǵın anıqlaw, qol hám mayıplardıń motorlı kolyaskalari ushın ásbaplardı sertifikatlastırıw programması da kórip shıǵılǵan.

Úshinshi taypa programması tiykarınan qálegen esaplanadı. Onı azıq-awqatler túrin anıqlaw ushın Awıl xojalıǵı hám sawda departamenti islep shıqqan.

Sertifikatlastırıwdıń normativ bazası májburiy hám ıqtıyariy standartlar esaplanıp, bul standartlardı islep shıǵıw, tastıyıqlaw hám baspadan shıǵarıw menen 750 den kóp shólkemler shuǵıllanadı, usılardan 400 zi húkimetke tiyisli bolmaǵan shólkemler bolıp tabıladı. Májburiy standartlardı júrgiziw hám islep shıǵıw menen shuǵıllanatuǵın Standartlar milliy byurosi (NBS) húkimet mekemesi esaplanadı. Bunnan tısqarı, milliy májburiy standartlardı elektrotexnik qawipsizlik normaları hám ximiya sanaatı, qurılıs hám kemesazlıq hám de órt qawipsizligi bólimlerin (UL) Sınaw laboratoriyaları qamsızlandırıw kompaniyaları birlespesi islep shıǵadı.

AQShda sertifikatlastırıw boyınsha bas milliy shólkem joq. Amerika standartlar institutı (ANSI) quramında Sertifikatlastırıw komiteti ónimlerdi sertifikatlastırıw programmaların dizimge alıw hám maqullaw, sonıń menen birge, sertifikatlastırıw tártibi hám de sertifikatlastırıw keńselerin tekseriw menen shuǵıllanadı.