Science and education scientific publishing center virtualconferences. Press international conference science and

G’ofurova Dulfuza Sadiqovna, 
boshlang’ich sinf o‘qituvchisi
(O’zbekiston, Qo‘qon)
Annotatsiya: Ushbu maqolada boshlang’ich sinf o’quvchilarining o’qish savodxonligini 
oshirishda xalqaro tadqiqotlarning o’rni va roli, PIRLS xalqaro tadqiqot dasturiga tayyorgarlik 
ko’rishning metodologik asoslari haqida so’z boradi.
Kalit so’zlar: PIRLS, xalqaro baholash, kreativlik, kognetivlik, matnni o’qib tushunish darajasi.
Hozirda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida ulkan iqtisodiy o’sish 
ko’rsatkichlariga erishilayotganligi, barcha sohalarda yetuk mutaxassislar va malakali kadrlarga 
bo’lgan talab oshib borishiga sabab bo‘lmoqda. Bu esa bugungi kun o’zbek o’quvchisining o’quv 
fanlariga qiziqishini yanada oshirish, o’qituvchi-pedagoglarning zamon talablariga mos ravishda 
ta’lim berish jarayonida izchillik va tizimlilik asosida ish olib borishlarini talab etadi. Bu esa ta’lim 
sifatini baholashning xalqaro talablari me’yorlariga mos keluvchi xalqaro dasturlarda ishtirok 
etishning naqadar muhimligini ko’rsatadi. 
Xalqaro tadqoqotlarda ishtirok etish: respublikadagi ta’lim sifati va uning xalqaro standartlarini 
hisobga olgan holda egallagan o’rni haqidagi yakuniy xulosalar chiqarish, milliy ta’lim tizimini isloh 
qilish, yangi avlod darsliklarining yaratilishi, xalqaro standartlar darajasida yuqori iqtisodiy samaraga 
asoslangan milliy baholash tizimini yaratish imkonini, milliy ta’lim sifatini baholashdagi nazorat 
materiallarini xalqaro tadqiqotlarda qo’llaniladigan nazorat materiallari sifati darajasida ishlab 
chiqish imkonini beradi. 
Boshlang’ich sinf o’quvchilarning matnni o’qish va tushunish darajasini aniqlovchi xalqaro tadqiqot 
dasturi PIRLS dasturi hisoblanadi. Boshqacha qilib aytganda, boshlang’ich sinf o’quvchilarining 
o’qib tushunish ko’nikmalarini qay darajada rivojlanganligi haqidagi ma’lumotlarni xalqaro 
miqyosda taqqoslash imkonini beradigan, o’qish va o’qitishni yaxshilash uchun ta’lim sohasidagi 
davlat siyosatiga oid ma’lumotlarni taqdim etadigan yirik xalqaro baholash darsturidir. 
Xalqaro baholah dasturi hisoblangan PIRLS baholash dasturiga tayyorgarlik ko’rish doirasida 
qanday vazifalar ustuvor hisoblanadi? 
- O’qish fanini o’qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalar, interektiv metodlardan sama-
rali foydalanish;
- o’qish fanini o’qitishda berilgan matnni o’zlashtirish jarayonida boshqa fanlar bilan aloqador-
likni kuchaytirish. 
- Fanni turli sohalarga va hayotiy jarayonlarga bog’lab o’qitish. 
- Sinfdan tashqari o’qish darslarida jahon adabiyoti namunalaridan foydalanib darslarni tashkil 
etish (bunda o’quvchilarning yosh va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda matn tanlash 
maqsadga muvofiqdir); 
- O’quvchilarda kreativ fikrlashni shakllantirish va yo’naltirishga undovchi o’quv mashqlari 
va topshiriqlarini ishlab chiqish;
- O’quvchilarning o’qish savodxonligini oshrishda tayanch maktablarining o’rni va rolini oshi-
rish, PIRLS bo’yicha tayanch maktablar negizida muntazam ravishda o’quv seminarlari doirasida 
PIRLS xalqaro dasturi, unda foydalaniladigan topshiriqlar bo’yicha mashg’ulotlar olib borish;
- Umumta’lim maktablarida o’quvchilarning amaliy ko’nikmalarini shakllantirishni baholash-
ga qaratilgan tajriba-sinov monitoringini tizimli ravishda tashkil etib borish.
PIRLS xalqaro dasturi talablari asosida o’quvchilarni qanday tayyorlash mumkin?
Sinfda tashkil etiladigan o’qish darslarini eng yaxshi tarzda olib borilishini ta’minlash, o’quvchilarni 
badiiy adabiyotga (shu jumladan, jahon bolalar dabiyoti namunalari) yuqori darajada qiziqtirish, 
o’quvchilarda maktab va shahar (tuman) kutubxonalaridan yosh va individual xususiyatlariga mos 
keladigan, mantiqiy va tanqidiy fikrlashga undaydigan adabiyotlarni tanlay olish ko’nikmalarini 
shakllantirish orqali, o’quvchilarni uyda mustaqil o’qishga rag’batlantirish orqali, o’quvchilarni 

---

83