Сборник докладов республиканской научно-методической конференции вопросы применения современных систем и технологий

ОНЛАЙН ТАЪЛИМНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ ВА ИСТИҚБОЛЛАРИ 
 
Исроилов Ж.Д., ТАТУ 
Маълумки, онлайн курслардан фойдаланиш орқали таълим сифатини 
ошириш учун ахборот технологияларидан фойдаланилади, масофавий ўқитиш 
биринчи навбатда имконияти чекланган талабалар учун яратилгандир. 
Масофавий таълимнинг мақсади - таълимнинг барча даражаларида талабалар 
учун масофавий технологиялар орқали юқори сифатли умумий маълумот олиш 
учун шароит яратишдир. Масофавий таълим - бу маълумот олишнинг бир 
усули бўлиб, унда ўқитувчи ва талаба ўртасида ахборот алмашинуви ва тескари 
алоқа компютер тармоқлари ѐрдамида амалга оширилади.
Масофавий таълимнинг долзарблиги унинг таълим муассасаси учун 
имкониятларида ифодаланади:
- турли ҳудудлардан келган талабаларга ОТМда ўқиш ѐки айрим 
фанларни ўрганиш имкониятини бериш.
Таълим - бу ҳамма учун таълимнинг қулайлиги тамойилини амалга 
ошириш учун имконият; ўқитиш харажатларини камайтириш; кўп сонли 
одамларни тайѐрлаш; таълим сифатини ошириш; ягона таълим муҳитини 
яратиш. Рўйхатда келтирилган барча афзалликлар талабаларнинг мустақил 
ишлаш жараѐнини самарали ва қулай қилишга имкон берадиган ихтисослашган 
қобиқ дастурлари ѐрдамида амалга оширилиши мумкин. Шунингдек, 
машғулотлар давомида ўқитувчи ва талаба доимий алоқада бўлишади. Таълим 
махсус дастурлар тўплами ѐрдамида индивидуал жадвал асосида амалга 
оширилади.
Масофавий таълимнинг ўзига хос хусусиятлари:
- мослашувчанлик (қулай жой, вақт, индивидуал ўрганиш тезлиги)
- модуллик (индивидуал таълим траекторияси)
- ижтимоий тенглик (таълим олиш учун тенг имкониятлар)
- самарадорлик (ўқув майдонларидан, техник воситалардан самарали 
фойдаланиш)
- ўқитувчининг янги роли (ўқитувчи талабага маслаҳат беради, 
талабанинг интизомни ўзлаштиришга қаратилган ишларини режалаштиради)
Замонавий шароитда замонавий инсонга, унинг яшаш жойи ва 
шароитидан қатъи назар, талаблар ўзгарганлигини ҳисобга олиб, ўзбек таълими 
соҳасида янги талаблар қўйилмоқда. Мутахассиснинг доимий касбий ўсишга, 
ижтимоий ва касбий ҳаракатчанликка тайѐрлиги замонавий жамиятда 

---

137 
рақобатдошлик ва ҳаѐтнинг асосидир. Мустақилликни тарбиялаш асосий 
ваколат сифатида замонавий таълимнинг устувор вазифаларидан бирига 
айланмоқда. Талабаларнинг мустақил ишлари замонавий ўқув жараѐнининг 
зарурий қисмидир. Масофавий таълим технологияларини таълим тизимига 
жорий этиш, масофавий ўқитишга ўтиш - буларнинг барчаси очиқ, қулай, 
узлуксиз, гуманистик таълим тизимини яратишга қаратилган. Масофавий 
таълим тизими анъанавий таълим шаклларидан фарқ қилади. Масофавий 
таълим қуйидаги хусусиятларга хосдир: юқори динамизм, таълимнинг хилма-
хил турлари, қулай таълим шароитлари, интерактив алоқанинг мавжудлиги.
Масофадан ўқитиш учун онлайн платформалардан фойдаланиш ОТМларнинг 
дунѐ миқѐсидаги қизиқиши ва пандемия билан боғлиқ ҳозирги вазият билан 
боғлиқ бўлиб, бу зарурат туғдирди ўқув жараѐни сифатини ошириш, таълим 
муҳити 
имкониятларини 
кенгайтириш 
ва 
ўқувчиларнинг 
таълим 
самарадорлигини ошириш . Онлайн платформалардан фойдаланиш имкон 
беради бир томондан, рус тилини тизимлаштириш масофавий ўқитиш 
тажрибаси, бошқа томондан, - хорижий ва этакчи Ўзбекистон ОТМларининг 
тажрибаси ва имкониятларини таълим тизимига киритишдир. 
Ушбу 
жараѐнда 
Зоом 
видеоконферентсияларидан 
фойдаланишнинг 
афзалликларини кўриб чиқсак. Видеоконферентсия яратиш ва режимда дарс 
ўтказиш. 
1. Чатдаги хабарларни алмашиш, шунингдек сақлаш ва кейинги 
имкониятлари билан онлайн 
2. Юбориш суҳбатда ўқув материалларига ҳаволалар, назорат, вариантлар 
бўйича тестлар (чеклаш функтсияси ҳам гуруҳга, ҳам маълум бир одамга 
ҳавола юбориш имконини беради). 
3. талабалар экранларида намойиш функтсияси ўқитувчи экранидан 
тақдимот, видео ва бошқа материалларни намойиш этишга имкон беради 
4. Изоҳ функтсияси ўқувчилар эътиборини маълум бир машққа жалб 
қилиш учун матн / диаграмма / расм қисмларини ажратиб кўрсатишга имкон 
беради, 
Шундай қилиб, ОТМда масофадан ўқитиш мақсадида онлайн 
платформалардан фойдаланиш қуйидаги вазифаларни ҳал қилишга имкон 
беради: 
- индивидуал режа ва ўқув жадвалини шакллантириш; 
- лойиҳалар бўйича жамоавий ишни ташкил этиш, 
- таълимнинг коммуникатив усулларидан фойдаланиш (суҳбатлар, 
конференциялар, баҳс-мунозаралар, давра суҳбатлари) жадваллар ва бошқалар; 

---

138 
- ахборотни доимий равишда янгилаб бориш, уни турли манбалардан ўз 
вақтида олиш, маълумотларни осонроқ идрок этиш; 
- 
амалиѐтга йўналтирилган ўқитиш усулларидан фойдаланиш 
(мунозаралар, лойиҳалар, тренинглар) ҳамкорликда, тадқиқот фаолиятида); 
- кундузги, сиртқи ва масофавий ўқитиш имкониятларини бирлаштирган 
ягона ўқув жараѐни. 
Хулоса қилиб айтганда, замонавий дунѐда масофадан ўқитиш кенг 
тарқалди ва бугунги кунда уни қўллаш чегаралари ҳақида гапириш қийин. 
Шунинг учун ҳар қандай замонавий ўқитувчи ушбу жараѐнга хос бўлган 
таркибий қисмларни ва воситаларни ўзлаштириши ва амалга ошириши керак, 
чунки эртага улар бунга дуч келишлари керак.