Сборник докладов республиканской научно-методической конференции вопросы применения современных систем и технологий

Katta ma‟lumotlar biznes model topologiyasi
1-jadval 
 
Blokcheyn texnologiyasidan foydalanishning ikki xil turi mavjud bo‗lib 
bugungi kunda har ikkisi ham rivojlanib bormoqda. Ular quyidagilar: 
-
Оmmaviy blokcheyn – ochiq, to‗ldirish va qo‗shimcha bloklar qo‗shish 
mumkin bo‗lgan ma‘lumotlar bazasi. Bunday blokcheyn Bitcoin kriptovalyutasida 
keng foydalaniladi. Unda har bir qatnashuvchi ma‘lumotlar yozish va o‗qish 
imkoniyatiga ega bo‗ladi. 
-
Xususiy 
blokcheyn 
– ma‘lumotlarni yozish va o‗qishda tegishli 
chegaralanganlik tamoyiliga asoslanadi. Ishtirokchilar butun bir ma‘lumotning o‗ziga 
tegishli qismini o‗qishi yoki ushbu ma‘lumotlarni ma‘lum qisminigina yozishi 
mumkin. Bu tranzaksiyalarni amalga oshirishda ishtirokchilar guruhining vakolatlari 
doirasida ma‘lumotga ega bo‗lish va yozish huquqini beradi. 
Blokcheyn texnologiyasining asosiy xususiyatlarini sanab o‗tamiz: 

---

347 
-
Nomarkazlashgan – bloklar zanjirida server yo‗q, har bir ishtirokchi o‗zi uchun 
o‗zi server hamda butun blokcheynni ishlashini qo‗llab-quvvatlaydi; 
-
Shaffoflik – shartnomalar, o‗tkazmalar to‗g‗risida ma‘lumotlar ochiq holatda 
saqlanadi, shu sababli uni o‗zgartirib bo‗lmaydi. ―Birovdan yashiradigan siring 
bo‗lsa, uni hammaga ko‗rinadigan joyda saqla‖ degan maqolga mos tushadi; 
-
Nazariy cheksizlik – blokcheynga nazariy yondashganda uni chegarasiz 
yozuvlar bilan to‗ldirish mumkin. Shuning uchun uni superkompyuter bilan 
taqqoslash mumkin; 
-
Ishonchlilik – yangi ma‘lumotlarni kiritish uchun blokcheyn zanjiri konsesusini 
talab qiladi. Bu tranzaksiyalarni filtrlash va qonuniy operatsiyalarga ruxsat beradi 
degani. Xeshlarni esa o‗zgartirishning imkoni yo‗q. 
Har qanday texnologiyaning ham afzallik va kamchiliklari bo‗lganligi kabi 
blokcheyn texnologiyasi ham quyidagi yutuq va kamchiliklarga ega; 
Raqamli iqtisodiyotga o‗tishning asosiy omillari sifatida quyidagilarni sanab 
o‗tish mumkin: 
-
elektron hukumat tizimlarini amalga oshirish; 
-
barcha xizmatlar raqamlashtirilgan ―Smart City‖ loyihasini amalga oshirish; 
-
biznes inkubatorlar va kovorking faoliyatini yo‗lga qo‗yish; 
-
milliy internet savdo maydonlarini kengaytirish
; 
2-Jadval 
. 
Raqamli iqtisodiyotda biznes yuritishning yangi texnologiyalarini va ularning 
xususiyatlarini tahlil qilish natijasida quyidagi xulosaga kelish mumkin: 
1.
O‗zbekistonning raqamli iqtisodiyotini rivojlantirish quyidagi tamoyillarga 
asoslanishi lozim: 

---

348