259
yo‗naltirsangiz, uning magnit maydoni Lorens kuchi bilan harakatlanuvchi elektronga
ta‘sir qilishiga doir laboratoriya ishlarini bajarish talabalarda amaliy ko‗nikma va
malakalarni shakllantirish bilan birga talabalarga elektr va magnetizim bo‗limlarining
o‗zaro uzviy bog‗liqligini tushunib olishlariga yordam beradi.
FIZIKADAN KO„P MODULLI LABORATORIYA QURILMASIDA
BOLSMAN TAQSIMOTINI O„RGANISH
Abduraxmonov K.P., Haydarov K.B., TATU
Tabiatdagi fizik jarayonlardan biri, metall temperaturasi xona temperaturasiga
teng bo‘lsa, chiqish ishini engish uchun etarli bo'lgan
kinetik energiyaga ega
elektronlar soni nihoyatda kam bo‘ladi. Temperatura oshishi bilan bunday
elektronlar soni sezilarli darajada ortadi.
Ushbu ishning maqsadi Bolsman taqsimotini termoelektronlar tokining
temperaturaga bog'liqligini o'rganish, shuningdek
elektronlarning metalldan
vakuumga chiqish ishini aniqlashda. Boltsman taqsimotini o'rganishning mantiqiy
tajribaviy usuli, bu potentsial maydonning turli nuqtalarida izotermik gaz zarralari
kontsentratsiyasini o'lchashdir. Shu bilan birga, zarrachalarning potentsial energiyasi
doimiy ravishda o'zgarib turadigan yoki hech bo'lmaganda
bir qator diskret
qiymatlarni qabul qiladigan maydonni tajriba orqali amalga oshirish juda qiyin
vazifadir. Zarrachalarning potentsial energiyasi faqat ikkita qiymatga ega bo'lishi
mumkin bo'lgan holat juda sodda bo‘lib ko'rinadi. Ushbu holat, agar o'rganilayotgan
gaz sifatida elektron gaz tanlangan bo'lsa, u holda, ikki fazali tizimlarda, masalan,
metall - vakuumda amalga oshiriladi.
Metall va vakuumdagi elektronlarning potentsial energiyalari chiqish ishi bilan
farq qiladi. Chiqish ishi deganda,elektronlarni metalldan vakuumga chiqishida engib
o‘tishi kerak bo‘lgan potensial to‘siq tushuniladi.
Vakuumdagi elektronlar kontsentratsiyasining (termoemissiya elektronlari yoki
termoelektronlar) metall temperaturasiga bog'liqligini o'lchash orqali, munosabat
bajarilishi
haqida fikr yuritish mumkin, hamda elektronlarning metalldan chiqish
ishini aniqlash mumkin.
260
Termoelektronlar kontsentratsiyasini toʻg'ridan-toʻg'ri o'lchash qiyin masala,
shuning uchun, odatda termoelektronlar toki konsentrasiyaga bogʻliq bo‘lgan
munosabatdan aniqlanadi
S
en
I
4
1
(1.2)
bu yerda,
e
-
elektron zaryadi ;
- yo'nalishli harakatning o'rtacha tezligi;
S
-
metall sirti yuzasi.
4
1
qiymat elektronlarning barcha harakat yo'nalishlarida teng
ehtimolli ekanligini ko‘rsatadi. (1.2) ifodaga asosan nafaqat kontsentratsiya, balki
o'rtacha tezlik ham temperaturaga bog'liq. Molekulyar-kinetik nazariyaga ko'ra, bu
bog'liqlik
m
kT
8
ifoda
bilan beriladi, bu yerda
m
zarrachaning massasi.
Do'stlaringiz bilan baham: