Сборник докладов республиканской научно-методической конференции вопросы применения современных систем и технологий

FIZIKADAN KO„P MODULLI LABORATORIYA QURILMASIDA 
ELEKTRONNING SOLISHTIRMA ZARYADINI MAGNETRON
USULIDA ANIQLASH 
 
Abduraxmonov K.P., Xalilov S.S., TATU 
Texnika fanlarining asosi bo‗lgan Fizikani o‗qitishni takomillashtirish 
zamonaviy muxandislik ta‘limining dolzarb muammosi bo‗lib hisoblanadi. 
Muxandislik ta‘limining rivojlanish bosqichidan boshlab, fizika laboratoriya darslari 
muxandis-texniklarni tayyorlashda muhim ahamiyatga ega bo‗lgan. Laboratoriya 
darslarining nazariy ta‘limga nisbatan ahamiyati ma‘lum bir davrda oshishi va 
kamayishga qaramasdan, hech bir davrda laboratoriya darslaridan voz kechilmagan. 
Ba‘zi davrlarda laboratoriya darslari fanni o‗zlashtirishda asosiy bosqich sifatida 
qaralgan. Hozirgi vaqtda elektronning solishtima zaryadini aniqlashning turli xil 
usullari ma‘lum: magnitli fokuslash usuli, magnetron usuli, Child-Langmuir usuli, 
optik usullar va boshqa usullar. Eng oddiylaridan biri bu magnetron usuli bo‗lib, unda 
zaryadlangan zarralar oqimi bir vaqtning o‗zida o‗zaro perpendikulyar yo‗naltirilgan 
elektr va magnit maydonlari orqali boshqariladi.

---

258 
Magnetron sifatida silindrsimon 
anodli va anod o‗qida joylashgan to‗g‗ri 
chiziqli katodli elektron naychadan 
foydalanish mumkin. Anod va katod 
o‗rtasida doimiy kuchlanish qo‗llaniladi, 
bu esa radiusli elektr maydonini hosil 
qiladi. Chiroqqa solenoid qo‗yiladi, u 
orqali to‗g‗ridan-to‗g‗ri oqim oqadi va 
anod o‗qi bo‗ylab yo‗naltirilgan doimiy 
magnit maydon hosil qiladi (1-rasm). 
Z 
1 
+ 
0 
X
Y 
Y 
3 
2 
1-rasm – Magnetron 
1 - katod; 
2 - anod;
3 - elektromagnit. 
Qizdirilgan katod chiqaradigan elektronlar, magnit maydon bo‗lmaganda, 
ularning traektoriyasining YOX tekisligiga proyeksiyasi to‗g‗ri chiziq segmentlari 
bo‗lishi uchun anodga siljiydi (2-rasm). 
A - anodt; 
K - katod. 
Solenoiddagi oqimni yo‗naltirsangiz, uning magnit maydoni Lorens kuchi 
bilan harakatlanuvchi elektronga ta'sir qiladi: 
 
,
,
B
e
F
L


(1.1) 
bu erda