«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Иманғара үңгірінің 
биіктігі 2 м, ені 2,5 м, тереңдігі 25 м. Тік төртбұрышты 
болып қазылған. 3 дәлізден және қосалқы қуыстардан тұрады. Жұмсақ құмайт 
жынысты кеулеп қазып қосалқы дәліздер жасалған. Қабылғаларында күрек, 
қайла іздері байқалады. Үңгір қабырғалары мен төбесі күйеден қарайған. Іштен 
шығарылған тау жынысы 10 м қашықтықта үйіліп жатыр. 
Кеңенбай үңгірі
- Құрмаңғазы ауданы (Каспий ойпатындағы Бесшоқы 
қыратын) орналасқан. Үлкен-үлкен бес төбеден «Бесшоқы» атауы шыққан. Төбе 
көлемі оңтүстік-батыстан, солтүстік-шығысқа 20 шақырым созылған, ені 8-12 
метр, биіктігі -14 метр. 
Құдық үңгірі- 
Құрманғазы ауданы, Қошалақ ауылында. Үлкен апан-үңгір 
диаметр 10 метр, тереңдігі 12м. Ішіне террреңдігі 1,50 м дейін су жиналған. 
Жергілікті халық оны «Құдық» деп атап, тұщы су алып шаруашылыққа 
пайдаланған. 
Индер тауы 
Жайық өзенінің сол жағында орналасқан. Абсолюттік биіктігі 
52 м., жалпы ұзындығы 25-30 ш., ені 10 ш. Терең шатқалдармен ажыратылған, 
жеке-жеке тармақталған сілем беткейлерден тұрады. Тау жалпы Пермь кезеңінің 
тас тұзынан, гипсінен, гипсті – мергелді тақтатас сынды жыныстардан түзілген. 
Көлемі жағынан келесі үлкен көл – 
Индер көлі
. Көл Каспий маңы 
ойпатында Жайық өзенінің сол жағалауында 10 ш. жерде Индер тауының 
етегінде орналасқан тұйық көл. Ауданы 110 шаршы шақырым. Көктемде Индер 
тауынан басын алатын шағын жылғалар әкелген су есебінен ұлғайып, жазда 
таяздайды. Көл сазды балшық арасынан шыққан бұлақтармен қоректенеді. Индер 
көлінен құрамында бром калийі бар жоғары сапалы тұз өндіреді. Көл түбіндегі 
тұз қабатының қалыңдығы 10 – 15 м. Көлдің қара балшығы түрлі ауруларды 
емдеуге қолданылады. 
Индер көлі 
Қорыта келсем, Атырау өңіріндегі тарихи-мәдени ерекшеліктері бар 
ескерткіштерінің негізі Жем өзені мен Доңызтау үстүрттік аймағында, онан қалса 
Жайық өзенінің бойында қалыптасты. Үстүрттік мәдени-этнографиялық 
ескерткіштердің көпшілігі діни-ғұрыптық, дәстүрлі кезең есекрткіштеріне 
байланысты. Атырау өңіріндегі тарихи-мәдени ескерткіштердің болмысы, негізгі 
дәстүрлі айтатын ойы, барлығы тек ғана осы өңірдегі қалыптасқан мәдениет пен 
эволюциялық дамудың өзіндік ерекшеліктерімен үндесіп жатыр. Жәй тұтынушы 
үшін өлкенің тарихи-этнографиялық ескерткіштерінің мәні толық дәрежеде 

---

76 
болмасада, 
Атырау 
облысы 
территориясындағы 
тарихи 
мәні 
бар 
ескерткіштерінің материалдық, технологиялық, этникалық және мәдени 
маңыздылығы бар ескерткіштердің «тарихи әулеметі» - көптеген жастардың 
ғылыми археологиялық жұмыстарға жұмылдыруға ынта берері сөзсіз. Жаңа 
қалыптасып жатқан ізденістердің барлығы да тәуелсіз еліміздің тарихы мен 
дәстүрлі мәдениетін дұрыс ұғынып түсінге жол ашады деген сенімдеміз. Себебі, 
барлық мәдени құндылықтарымызды географиялық, рекрациялық тұрғыдан 
зерттеу, бұл болашақтағы ұлттың өзін тану мен ұрпақ тәрбиесіне тигізер 
тағылымдарының қайнар көзі деп қарастырсақ, біз әрине ұтар едік.