«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Шахмат ферзь мүсіні 
Актолағай үстіртінің 
оңтүстік бөлігінің ұзындығы- 10 метрге дейін бартын, 
борлы қабырға. Үстірттен әрі қарай 150 м жазықты 
жерде үлкен гигант жартасы бар. Оның түзілуі 1997ж 
басталды. Ол скульптура- су мен желден түзілген. 
Жартастың формасы әйел мен ер адамның арқаларымен 
суйеніп отырғаның көзге елестеді. Әйел мүсінінің бір 
ерекшелігі мойының ұзындығында. Ол төбелердің ар 
жағынан біреуді қарағандай. Ер мүсіне де сол жаққа 
қараған, бірақ қалыпты ешқан эмоциясыз. Ол күте-кете 
шаршап, екі қолын кеудесіне қысып, уайымға кеткендей. Оны туристер ер- 
зайыптылардың уақытында келемдеген, балаларын күтудегі понарамасы дейді. 
Ал оның жанында кішкене басы көтерілген, иттің мүсіні бар. Ол итте өзінің 
болашақ иесін күту үстінде. 
Ақкергешен үстірті-
Қазақстанда табиғи ескерткіштер өте көп, олардың 
қатарына Көкшетау өңіріндегі ескерткіштер (Жұмбақ тас, Оқжетпес, Жеке 
Батыр, Бурабай т.б.), Маңғыстау өңіріндегі (Тамшалы, Ақмыш, Шерқала, Үстірт 
т.б.) ескерткіштер айрықша орын алады. 
Солардың ішінде Қазақстан картасындағы- Солтүстік Каспий аймағының 
орны ерекше. Ежелгі заманда Атырау облысының территориясында динозаврлар 
өмір сүреген. Осыдан млн жыл бұрын Каспий аумағы үлкен теңіз болды. Оның 
суының аумағы Орал қаласына дейін жетті. Ежелгі уақытта теңіз Европаны 
басып, Солтүстік мұзды мұхитымен қосылып жатты. Каспий теңізіне итбалықтар 

---

74 
содан келді. Сол кезеңдерді зерттеуге көмектесетін үстірттің бірі-Актологай мен 
Аккергешен. 
Атырау облысының жабайы табиғаты аз болса да, ерекше болып көрінеді. 
Маңғыстау өңіріндегі көптеген табиғи ескерткіштер қатарына сай, Жылыой 
ауданында Аккергешен үстірті бар. Бұл аймақта жыл сайын студенттер мен 
мектеп оқушылары арасында туристік жорықтар ұйымдастырылады. 
Бұл аймақты экзотиканы жақсы көруші типіндегі туристер немесе 
геологиямен айналысушар көп келеді. Атырау облысына келген туристер, табиғи 
ландшафталармен, ежелгі каспий аймағы, тарихы, мәденниеті және халықтың 
өмірімен таныса алады.