SaqarTvelos teqnikuri universiteti biznes-inJineringis fakulteti ekonikuri kvlevis meTodebi


i.lakatosis kvleviTi programebis koncefcia



Download 0,76 Mb.
bet9/62
Sana18.04.2017
Hajmi0,76 Mb.
#7013
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   62

9. i.lakatosis kvleviTi programebis koncefcia


imre lakatosi- mecnieruli codnis meTodologiis ramodenime cnobili naSromis avtori. Yvelaze ufro cnobilia ,,mtkicebuleba da uaryofa’’, ,,falifikacia da samecniero-kvleviTi programebis meTodologia’’, ,,mecnierebis istoria da misi racionaluri rekonstruqciebi’’. i.lakatosis meTodologiuri gamokvlevebis ZiriTadi principia- erT mTelSi mecnierebis filosofiisa da mecnierebis istoriis SeerTeba. amasTan dakavSirebiT, is ayalibebsSemdeg mniSvnelovan debulebas: ,,mecnierebis filosofia mecnierebis istoriis gareSe carielia; mecnierebis istoria mecnierebis filosofiis gareSe brmaa’’. maSasadame i.lakatosis mier sakuTari meTodologiuri koncefciis Seqmnis wanamZRvrad iqca cda istoriul-meTodologiuri da filosofiur-meTodologiuri codnis sinTezisa. Swored amis safuZvelze damuSavebul iqna misi Teoriis centraluri cneba ,,samecniero-kvleviTi programa’’. ,,samecniero-kvleviTi programa (an ufro martivad ,,kvleviTi programa’’) Seadgens zogierTi Teoriebis erTobliobas, romlebic viTardeba erTiani kvleviTi da meTodologiuri principebis safuZvelze. Struqturulad is moicavs Semdeg elements: a),,mtkice birTvi’’-programis yvela Teoriis fundamenturi principi, romelic exmareba misi erTianobis SenarCunebas; Bb) ,,damcavi qamari’’-programis damxmare hipoTezebi, is uzrunvelyofs programis ,,mtkice birTvis’’ Senaxva;

,,damcavma qamarma’’ unda gauZlos mTavar dartymas Semowmebis mxriv; icavs ra amgvarad gamyarebul birTvs, is valdebulia Seeguos, gardaqmnas an mTlianad Seicvalos, Tuki amas moiTxovs dacvis interesebi. Tue s yvelaferi iZleva problemis progresul daZvras, kvleviTi programa SeiZleba CaiTvalos warmatebulad. is ar aris warmatebuli, Tuki es gamoiwvevs problemis regresuli mimarTulebiT svlas; g) meTodologiuri principebi, romlebic gansazRvraven mocemuli programis gamoyenebis perspeqtivebs (,,dadebiTi’’ an ,,uaryofiTi’’). yuradRebas gavamaxvilebT sakvlevi programis bolo elementze. ,,uaryofiTi evristika’’, i.lokatosis mixedviT, niSnavs zogierTi SezRudvebis arsebobas gansazRvruli meTodologiuri wesebis formiT, romelic iZleva Semecnebis mcdari gzebisgan acilebas. ,,pozitiuri evristika’’, piriqiT, warmoadgens wesebis krebuls, romelic iZleva programis iseTnairad modifikaciis saSualebas, rom moxdes misi dacva gaumjobesebac ki.

,,Tuki uaryofiTi evristika gansazRvravs programis ,,mtkice birTvs’’, romelsac Tavisi momxreebis gadawyvetilebiT ergeba ,,damtkiceba’’, maSin ,,dadebiTi evristika’’ iqmneba mTeli rigi met-naklebad naTeli daskvnebiT, met-nalebad damajerebeli winadadebebiT, romlebic mimarTulia iqiTken, rom Secvalos da ganviTardes sakvlevi programebis ,,uaryofili variantebi’’ rogor moxdes modificireba, dazustdes ,,uaryofili’’ ,,damcavi qamari’’.

t.kunis koncefciisgan gansxvavebiT, i.lakatosis Teoria moiTxovs, rom, e.w.,,normaluri mecnierebis’’ periodebi, roca erTi kvleviTi programaa gabatonebuli Zalzed iSviaTia mecnierebis istoriaSida, rom kunis ,,paradigma’’ sinamdvileSi sxva araferia, Tu ara kvleviTi programa droebiT xelSi Cagdebuli monopoliiT. Mecnierul sazogadoebaSi ufro xSirad aris iseTi periodebi, rodesac kvleviTi programebi bevria da isini ebmebian konkurenciaSi erTmaneTis mimarT.

,,mecnierebis istoriaSi iyo da iqneba kvleviTi programebis Sejibrebis istoria (Tu gnebavT ,,paradigma‘‘), magram is ar iyo da ar una iyos normaluri mecnierebis meryeobis periodi: rac ufro xSiria metoqeoba, miT ukeTesia progresisaTvis’’. Ama Tu im kvleviTi programis potenciali ganisazRvreba saboloo jamSi evristikuli ZaliT, romelic aRniSnavs programis SesaZleblobas Teoriulad iwinaswarmetyvelos axali faqtebis gaCena.

i.lokatosi gamoyofs mecnierebis or ZiriTad saxeobas, romlebic SeiZleba davukavSiroT misi ganviTarebis or periods. ,,momwifebuli mecniereba’’ da ,,umwifari mecniereba’’. ,,momwifebuli mecniereba’’- es mecnierebis is tipia, romelSic adgili aqvs metoqeobas-konkurencias, sxvadasxva kvleviT programebs Soris. Mis pirispir dgas ,,umwifari mecniereba’’, sadac kvleva xorcieldeba ,,gacveTili magaliTebiTa da SecdomebiT’’.

,,momwifebuli mecniereba Sedgeba kvleviTi programebiT, romelTa meSveobiTac xdeba ara marto ucnobi faqtebis winaswarmetyveleba, aramed, rac gansakuTrebiT mniSvnelovania, xdeba axali, damxmare Teoriebis winaswar ganWvreta. Momwifebuli mecniereba, gansxvavebiT mosawyeni Tanmimdevruli cdebisa da Secdomebisagan, flobs ,,evristikul Zalas’’. mZlavri programis dadebiTi evristika imTaviTve iZleva ,,damcavi qamris’’ zogad sqemas: mocemuli evristikuli Zala qmnis Teoriuli mecnierebis avtonomias’’

i.lakatosis SexedulebebiT, mecnierebis istoria mTlianad saWiroebs racionaluri rekonstruqciiT kvlavwarmoebas. Am meTodis arsi SemdegSi mdgomareobs: 1.aucilebelia moxdes mecnierebis istoriis mTlianad racionaluri rekonstruqcia; 2 saWiroa SevupirispiroT miRebuli racionaluri rekonstruqcia mecnierebis namdvil istorias da iqnas gakritikebuli: racionaluri rekonstruqcia- istoriulobis arasakmarisobis gamo; namdvili istoria- racionalurobis arasakmarisobis gamo; 3. amasTan, nebismier istoriul kvlevas win unda uswrebdes evristikuli damuSaveba: mecnierebis istoria mecnierebis filosofiis gareSe sibrmavea’’.

Amgvarad, i.lakatosis mecnierul-kvleviTi programebis meTodologia warmoadgens Zalze Sedegian samecniero proeqts. is agreTve (Cven aq viyenebT i.lokatosis meTods), Tavis mxriv, individualuri kvleviTi programaa mecnierebis meTodologiaSi da Tavisi evristikuli ZaliT upirispirdeba t.kunis ,,mecnieruli revoluciis programas da paradigmas; ori msgavsi programis konkurencia codnis dargis rTul sferoSi, rogoricaa meTodologia, SeiZleba mxolod mivesalmoT da, savaraudod, economist-mkvlevars da meTodologs –aseve yovelTvis eqneba arCevani, romeli meTodologia t.kunis Tu i.lakatosis-gamoiyenos Tavis meTodologiur ideate da koncefciebis SemuSavebisas.

10. karl poperis meTodologiuri programa


ser karl poperi-XX saukunis dasavleTis filosofiis erT-erTi cnobili warmomadgenelia. Man Tavi gamoiCina, rogorc socialurma filosofosma, totalitarizmis mowinaaRmdegem yvela mis gamovlenaSi (,,Ria sazogadoeba da mtrebi‘‘,1945, rus.1992) da rogorc udidesma epistemologma (specialisti Semecnebis Teoriis dargSi) da Tavisi drois meTodologma. Poperis ZiriTadi epistemologiuri da meTodologiuri naSromebi Tavmoyrilia SromebSi ,,logika da mecnieruli codnis zrda‘‘ da ,,evoluciuri epistemologia da socialuri mecnierebis logika‘‘.

meTodologiaSi k.poperi aris kriticizmis, kritikuli racionalizmis an kritikuli empirizmis gamoCenili warmomadgeneli. (yvelaze ufro xSirad gamoiyeneba pirveli saxelwodeba, xolo mesame ki araa mTlad zusti). Am mimarTulebis arsi, agreTve poperis filosofiuri meTodologiis arsi SeiZleba daviyvanoT Semdeg mtkicebulebamde: ,,yvelafers uyureT kritikis TvaliT‘‘.

,,aravinaa da araferi Tavisufali kritikisagan‘‘-TviT kritikuli meTodis ZiriTadi principic‘‘. Poperis azriT, Tavad kritika SeiZleba iyos gansxvavebuli: aucilebelia ganvasxvavoT kritikis swori meTodi mcdarisagan. swori kritikuli meTodis ZiriTadi niSnebi Semdegia: racionaluroba (dasabuTeba, safuZvlianoba); dialeqtikuroba (winaaRmdegobaTa gamovlenisken miswarafeba); mecnieruli codnis apelacia (scientizmi); miswrafeba-Seqmnas nebismieri codna, Tundac arsebiTad uaryofili (falsifikaciis meTodi, an ubralod falsifikacionizmi)

mokled ganvixiloT TiToeuli maTgani: racionaluroba da scientizmi-warmoadgens poperis meTodologiis qvakuTxeds. Mxolod mecnierebaa –namdvili racionaluri da marto mecnieruli tipis racionaluroba SeiZleba iyos WeSmariti . ratom? Poperis azriT, mecnieruli codna utyuarad obieqturi codnis erTaderTi sferoa, miuxedavad subieqtis mikerZoebulobisa da Sefasebisa. swored am sferoSi adgili ar aris rwmenisaTvis, romelsac eyrdnoba subieqturi codna, amitom mxolod aq SegviZlia Cven davamtkicoT da sabolood waviyvanoT Cveni msjeloba ,,WeSmaritebamde’’ an ,,sicruemde’’. ,,mTeli samecniero saqmianoba obieqturi codnis zrdisaken mimarTuli saqmianobaa’’.

,,dialeqtikuroba’’ poperis mixedviT, niSnavs hegelis swavlebaSi mocemuli yovelive pozitiuris gamoyenebas, upirveles yovlisa, winaaRmdegobis principisa, romelic damyarebulia Teoriis an hipoTezis kritikaze. TumcaRa, winaaRmdegobas britaneli filosofosi aRwers ,,formaluri’’ ,,aristoteleseuli’’ suliskveTebiT nacvlad ,,hegeliseuli’’ ,,dialeqtikisa’’, magram es ar cvlis saqmis viTarebas: ,,winaaRmdegobas gaaCnia didi mniSvneloba azrovnebis istoriaSi. is iseve mniSvnelovania, rogorc kritika. Kritika xom arsobrivad winaaRmdegobis gamovlenaa. winaaRmdegobisa da kritikis gareSe ar Seicvleboda Teoriis racionaluri safuZveli, adgili ar eqneboda inteleqtualur progress. Amgvarad, winaaRmdegoba namdvilad gvevlineba azrovnebaSi nebismieri progresis mamoZravebel Zalad da gansakuTrebiT nayofieria’’.

,,poperis deduqtivizmi’’, misi dayrdnoba hipoTetikur-deduqciur meTodze, saWiroa davukavSiroT ingliseli filosofosis mier induqciis, rogorc poperis winamorbedis ZiriTadi meTodis, logikuri pozitivizmisa da verifikaciis, rogorc WeSmaritebis dadgenis aradamakmayofilebeli wesis kritikas’’.

,,arc erTi mecnieruli Teoria ar SeiZleba iyos deduqcirebuli, rogorc dakvirvebis Sedegad damtkicebuli nimuSi, an aRweril iqnas, rogorc dakvirvebis Sedegad damtkicebuli WeSmaritebis funqcia’’. rac Seexeba verifikaciis kriteriums, igi aradamakmayofilebelia Tundac imitom, rom igi warmoadgens xists da msoflmxedvelobrivad viwros, is Tavidan icilebs mecnierebidan ZiriTad Teoriebs da hipoTezebs, ramdenadac SeuZlebelia maTi umravlesobis damtkiceba (an logikurad mkacrad gamocalkaveba) pirdapiri faqtebiTa da dakvirvebiT. amasTan, is nebas rTavs miyvanil iqnes mecnierul codnamde zogierTi paramecnierebebi-astrologia, parafsiqologia da a.S.

,,verifikaciis principi gamoricxavs mecnierebidan praqtikulad yvelafers, rac mas axasiaTebs, magram, amave dros, ar SeuZlia gamoricxos misgan astrologia’’.

k.poperi verifikaciis sanacvlod gvTavazobs ,,WeSmaritebis’’ damtkicebis sxva kriteriums-falsifikacias (falsificireba). ZiriTadi idea, romelic safuZvlad udevs am axal kriteriums, aris yoveli mecnieruli gamonaTqvamis potenciuri Semowmebis idea (mecnierulobisa da WeSmaritebasTan Sesabamisobis kriteriumebiT) da misi potenciuri uaryofis idea.

,,me ar moviTxov, rom yoveli mecnieruli gamonaTqvami iqnes Semowmebuli, sanam igi iqneba miRebuli. me moviTxov, rom yovel mecnierul gamonaTqvamSi iqnes daSvebuli Semowmeba’’.

mecnieruli mtkicebulebebi, Tu maT ganvmartavT mocemuli kriteriumis suliskveTebiT, umetes SemTxvevaSi isini miiReben negatiur formas. ,,isini (mtkicebulebebi) ar amtkiceben, rom, raRac arsebobs an raRac amdagvars: isini uaryofen amas. isini daJinebiT amtkiceben garkveuli nivTebis ar arsebobas, an saqmeTa ganusazRvreli mdgomareobis Sesaxeb. am nivTebis an mdgomareobaTa akrZalviT; acxadeben man kanongareSed, swored amitomac SeiZleba isini iyos falsificirebuli’’.

sabolood, rogorc k.poperi miiCnevs, Cven unda miviswrafodeT ara imisken, rom davamtkicoT esa Tu is Teoria, aramed uarvyoT, ganvagdoT is. manam, sanam Cven es ar gamogviva, Teoria potenciurad WeSmaritad CaiTvleba. dae, WeSmaritebis cnebac da misi kriteriumebic warmoadgendnen meryevs da ganusazRvrels. principSi es kriteriumebi SeiZleba arc arsebobdes.

,,sinamdvileSi WeSmaritebis kriteriumis ararseboba aqcevs WeSmaritebis cnebas uazrobad, vidre janmrTelobis kriteriumis ararseboba aqcevs janmrTelobis cnebas uazrod. Avadmyofs SeiZleba swyurodes janmrTeloba, gzasacdenil adamians SeiZleba swyurodes WeSmariteba, maTi kriteriumis kidevac arqonis pirobebSi”.

amgvarad, poperis mixedviT, kritikuli racionalizmis meTodi, warmatebiT gadalaxavs yvela winaaRmdegobas obieqturi mecnieruli codnis gzaze. is absoluturad Seucvlelia, rogorc mecnieruli codnis meTodologiaSi, aseve mis epistemologiaSi, ,,aranair gansxvavebul meTods ar SeuZlia dagvexmaros gavamarTloT Cveni meTodologiuri konvenciebi da davamtkicoT maTi WeSmariteba”.

k.poperis meTodologiisa da epidtemologiis programis kidev erTi damaxasiaTebeli niSania evoluciuroba, k.poperi mecnierebis ganviTarebas ganixilavs, rogorc evoluciur process analogiurad bunebis samyaroSi mimdinare procesebisa, amasTan dakavSirebiT, poperi ayalibebs sam ZiriTad Teziss: 1. ,,adamianis specifiuri Semecnebis, iseve, rogorc mecnieruli codnis Seqmnis unary, warmoadgens bunebrivi SerCevis Sedegs, isini mWidrod dakavSirebuli arian specifikuri adamianuri enis evoluciasTan”; 2. ,,mecnieruli codnis evolucia warmoadgens ZiriTadad sul ufro da ufro saukeTeso Teoriebis Camoyalibebas. es darvinistuli procesia: Teoria ukeT Semguebeli xdeba bunebrivi SerCevis Sedegad, isini gvaZleven sinamdvilis Sesaxeb sul ufro da ufro saukeTeso informacias”; 3. ,,aseTi amocanebis gadawyvetisTvis SesaZlebelia specifikuri adamianuri enis gamoyeneba”. karl poperis evoluciuri epistemologia eyrdnoba mis sxva aranakleb mniSvnelovan koncefcias- ,,sami samyaros koncefcias”. am koncefciis Tanaxmad, mecnieruli codnis evolucia warmoadgens evoluciuri procesebis kerZo SemTxvevas universumSi (mTliani samyaro-n.C), romelic dayofilia sam ZiriTad samyarod: 1. fizikuri obieqtebisa da mdgomareobis samyaro; 2. mentaluri mdgomareobis samyaro; 3. ,,Semecnebis obieqturi Sinaarsis, upirveles yovlisa, mecnieruli ideebis, poeturi azrisa da xelovnebis nawarmoebTa samyaro“.

es sami samyaro ganuwyvetliv icvleba, viTardeba, evolucias ganicdis, aZlevs ra biZgs mecnieruli codnis evoluciis temps, es ukanaskneli viTardeba agreTve im mizeziT, rom ganvitarebis gareSe kargavs Tavis empiriul xasiTs. Tu axal hipoTezebs da Teoriebs ar gaaCniaT empiriuli safuZveli axali dakvirvebebisa da eqsperimentebis saxiT, falsifikaciis meTodi wyvets muSaobas.

mecnieruli codnis zrda, Sesabamisad bunebrivad dakavSirebulia am codnis mudmiv gardaqmnasTan, ganuwyvetel gamdidreba-gaumjobesebasTan.

,,rodesac me vlaparakob mecnieruli codnis zrdaze, mxedvelobaSi maqvs misi permanentuli Secvla sul ufro ukeTesi da met-naklebad damakmayofilebeli TeoriebiT.”

k. poperis evoluciuri epistemologia warmoadgens sakmaod perspeqtiul mecnierul sqemas, romelsac SeuZlia warmatebiT CaerTos zogad evoluciuri warmodgenebiT bunebriv da socialur mecnierebebSi. rusi filosofosi a.v. panini, postpozitivizmis specialisti, miuTiTebs ra mocemul faqtze, interpretacias uwevs k. poperis midgomas Semdegnairad: ,,adamiani (k. Poperis koncefciaSi) wyvets Semgueblobas garemomcvel pirobebTan saxeSecvili Tavisi biologiuri struqturisa da funqciebis meSveobiT mas Seaqvs cvlilebebi mecnierul codnaSi, xolo bunebrivi SerCevis dana iwyebs Cveni sacdeli gadawyvetilebebisa da codnis eliminacias (Tavidan moSoreba-n.C.). biologiuri evolucia gadadis kognitur evoluciaSi, magram evoluciis principi, swored ZalTa gamocdisa da Secdomebis meTodiMmTlianad daculia“.

saboloo jamSi, Tanamedrove filosofiis da mecnierebis meTodologiis mkvlevarebi ixrebian k. Poperis meTodologiuri ideebis gadaWarbebuli Sefasebisken, Tvlian ra, rom SesaZlebelia maTi sakmaod efeqturi gamoyeneba nebismier meTodologiuri programis CarCoebSi.

maSasadame meTodi-es aris gansazRvruli mtkice wesebis erToblioba, gankuTvnili raime miznis misaRwevad. meTodologia, jer-erTi, aris swavleba romelime mecnierebis ZiriTadi meTodebis Sesaxeb, meorec, am meTodebis erTobliobaa,anu meTodebisa romelTac kavSiri mocemul mecnierebasTan, amasTan meTodologiis pirveli ganmarteba aris ufro Rrma Tavisi mniSvnelobiT, vidre meore.

konkretul problemasTan mimarTebiT, meTodologiis arCeva unda ganvixiloT, rogorc erTgvari xelovneba. upirveles yovlisa, aucilebelia kargad vflobdeT kvlevis sagans, raTa adekvaturad ganvaxorcieloT msgavsi arCevani. damxmares am arCevanSi agreTve warmoadgens mkvlevaris mecnieruli intuicia, romlis gamomuSaveba aucilebelia studentobis periodSi.

arsebobs meTodologiis dayofa sam doned, misi zogadobis xarisxis mixedviT: zogadi, zogadmecnieruli, kerZomecnieruli. yvela mecnierebis (socialuri, sabunebismetyvelo, teqnikuri) zogadi meTodologiis rols asrulebs filosofia. ekonomikuri mecniereba gamoiyeneba zogad da zogadmecnierul zogadi meTodologias, flobs ra agreTve Tavis kerZomecnierul (kerZo) meTodologias.

fundamenturi meTodologiuri koncefciebis ricxvs unda mivakuTvnoT sami koncefcia: jer erTi, tomas kunis mecnieruli revoluciebisa da paradigmebis koncefcia, meorec, i.lakatosis kvleviTi programebis Teoria, mesamec, k. poperis kritikuli racionalizmisa da falsifikacionizmis koncefcia.



Download 0,76 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   62




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish