“sanoat va xizmat ko'rsatish sohalarining raqamli transforma t siyasi: tendensiyalar, boshqaruv, strategiyalar” Xalqaro ilmiy-amaliy anjuman

 
 
1
Line, T., Jain, J., & Lyons, G. (2011). The role of ICTs in everyday mobile lives. Journal of Transport Geography, 19 (6), 1490-
1499. doi:10.1016/j.jtrangeo.2010.07.002
2
Gössling, S. 2017. ICT and transport behaviour: A conceptual review. International Journal of Sustainable Transportation, 
http://dx.doi.org/10.1080/15568318.2017.1338318

---

“SANOAT VA XIZMAT KO‘RSATISH SOHALARINING RAQAMLI TRANSFORMATSIYASI: 
TENDENSIYALAR, BOSHQARUV, STRATEGIYALAR”
159
1-жадвал 
Транспорт, ахборот ва алоқа хизматларининг ривожланиш тенденциялари
1
 
2021 йилда 2010 йилга 
нисбатан ўсиш 
2010-2021 
йилларда 
ўртача ўсиш суръати 
Ташилган юклар минг тонна 
2,1 
6,9 
Юк айланмаси, млн т-км 
2,3 
8,0 
Ташилган йўловчилар минг киши 1,5 
4,0 
Йўловчи 
айланмаси, 
млн. 
йўловчи-км 
1,6 
4,2 
Транспорт хизматлари млрд. сўм 
3,3 
11,6 
Автотранспорт хизмати млрд.сўм 3,4 
11,9 
Ахборот ва алоқа хизматлари 
млрд.сўм 
8,0 
20,8 
Жами хизматлар млрд.сўм 
4,6 
14,8 
1-жадвалда келтирилган кўрсаткичлар ишчида энг паст ўсиш суръати ташилган 
йўловчи ҳамда йўловчи айланмасига тўғри келмоқда. Бу эса ўз навбатида транспорт 
хизматлари ҳажмида юк ташишнинг улушини ошиб боришига сабаб бўлгани ҳолда 
корхона ва ташкилотлар олдига транспорт масалсини ечиш муаммосини қўймоқда. 
Вилоятда транспорт хизматлари ривожланиш нуқтаи назарида ўзига хос хусусиятга эга 
бўлиб, жами транспорт хизматларининг асосий қисми автотранспорт хизматлари 
ҳиссасига тўғри келади ва бу улуш кейинги даврда ўсиш тенденциясига эга бўлмоқда. 
Жумладан 2010 йилда жами транспорт хизматларида автотранспорт хизматлари улуши 72 
фоизни ташкил қилган бўлса, 2021 йилга келиб 74 фоизга етганлигини кўриш мумкин. 
Жами транспорт ҳамда автотранспорт хизматлари реал қийматининг йўловчи ва юк 
ташиш ҳажмига нисбатан юқори ўсиш суръатларга эга бўлиши бу логистика тизимини 
ривожлантириш, транспорт масаласини ечиш бўйича тадқиқотлар олиб бориш 
лозимлигини асослайди. Бу каби мауаммоларни ечишда ахборот ва алоқа хизматларининг 
роли анча қатта эканлигини ҳисобга олган ҳолда тадқиқ қилинаётган даврдаги 
ўзгаришини қараб чиқамиз. Ушбу хизмат тури юқори ўсиш суръатига эга бўлгани 8 
баробарга ошган. Натижада ўртача йиллик ўсиш суръати 20,8 фоизни ташкил қилган. 
Жами хизматлар ҳажмидаги ўзгаришга нисбатан солиштирганда 1,7 баробарга кўпроқ 
ўсган ва ўсиш суръати 6 фоизга юқорироқ бўлган. 
Транспорт хизматларини ривожлантириш ва транспорт масаласини ечишда 
логистика тизими ва ишлаб чиқариш объектларини оптимал жойлаштириш муаммосига 
ҳам эътибор қаратиш лозим. Бошқача қилиб айтганда бир тонна ташилган юк ёки йўловчи 
учун сарфланган харажатни минималлаштириш, даромадни максималлаштирган ҳолда 
самарадорликни ошириш лозим бўлади. Буни ҳисобга олган ҳолда кейинги даврда бир 
тонна юк ва битта йўловчининг ташилган масофасини ўзгариш динамикасига эътибор 
қаратиб ўтилди (1-расм).
Бир тонна юкнинг ўртача ташилган масофасида кескин ўзгаришлар кузатилиб, 2010-
2012 йиллар мобайнида ўсиши таъминланган яъни 20,1 километрдан 23,1 километргача 
ошган бўлса, 2016 йилга қадар пасайиш тенденцияси таъминлангани ҳолда 16,7 
километргача камайган. 2017-2029 йилларда сезиларли ўзгариш кузатилмаган бўлса, 2020 
йилга келиб 4,1 километрга ошган. Битта йўловчини ташилган масофасида деярли 
сезиларли ўзгариш кузатилмаган ва тадқиқ қилинаётган даврда ушбу кўрсаткичнинг 
вариацион кенглиги 1,12 километрни ташкил қилади, ўратача квадратик четланиши 0,41 
га тенг эканлиги аниқланди. Келтирилган натижалар Хоразм вилоятида битта йўловчини 
ўртача ташилган масофасидаги ўзгариш тадқиқ қилинаётган даврда аҳамиятли 
бўлмаганлигини асосламоқда. 
1
Муаллиф ишланмаси

---