“sanoat va xizmat ko'rsatish sohalarining raqamli transforma t siyasi: tendensiyalar, boshqaruv, strategiyalar” Xalqaro ilmiy-amaliy anjuman

“DIGITAL TRANSFORMATION OF INDUSTRY AND SERVICES: TRENDS, MANAGEMENT, 
STRATEGIES”
160
1-расм. Хоразм вилоятида бир тонна юк ва битта йўловчининг ўртача ташилган 
масофаси (км)
1
 
 
Вилоятда транспорт хизматлари динамикасига ахборот ва алоқа хизматлари таъсири 
регрессион таҳлил усулидан фойдаланилган ҳолда баҳоланди. Яъни эластиклик 
коэффициенти аниқланиб, ахборот ва алоқа хизматлари ҳажмининг бир фоизга ўзгариши 
транспорт хизматлари ҳажмини қанчалик фоизга ошириши аниқланди (2-жадвал). 
2-жадвал 
Минтақада транспорт хизматлари ривожига алоқа ва ахборот хизматлари ролини 
баҳолаш натижалари
2
 
 
№ 
Модел кўриниши 
Стьюдент мезони 
Детерминация 
коэффициенти 
Эластиклик 
коэффициенти 
1 
𝑙𝑛𝑌 = 3.82 + 0.72 ∗ 𝑙𝑛𝑥
1
b
0
=28.57 
b
1
=28,57 
R2=0.99 
0.72 
2 
𝑙𝑛𝑌
1
= 3.55 + 0.58 ∗ 𝑙𝑛𝑥
1
b
0
=38.48 
b
1
=33,33 
R2=0.99 
0.58 
3 
𝑙𝑛𝑌
2
= 3.16 + 0.60 ∗ 𝑙𝑛𝑥
1
b
0
=28.52 
b
1
=28,78 
R2=0.99 
0.60 
5 
𝑙𝑛𝑥
2
= 1.11 + 0.42 ∗ 𝑙𝑛𝑥
1
b
0
=7.44 
b
1
=15,12 
R2=0.96 
0.42 
6 
𝑙𝑛𝑥
3
= 4.23 + 0.40 ∗ 𝑙𝑛𝑥
1
b
0
=20.19 
b
1
=10,19 
R2=0.91 
0.40 
7 
𝑙𝑛𝑥
4
= 4.73 + 0.21 ∗ 𝑙𝑛𝑥
1
b
0
=74.27 
b
1
=17,27 
R2=0.97 
0.21 
8 
𝑙𝑛𝑥
5
= 7.52 + 0.24 ∗ 𝑙𝑛𝑥
1
b
0
=91.93 
b
1
=15,21 
R2=0.96 
0.24 
 Бу ерда: Y – Хоразм вилоятида кўрсатилган жами хизматлар ҳажми 2010 йил 
нархларида млрд.сўм; Y
1
 – Хоразм вилоятида кўрсатилган жами транспорт хизматлари 
ҳажми 2010 йил нархларида млрд.сўм; Y
2
– Хоразм вилоятида кўрсатилган 
автотранспорт хизматлари ҳажми 2010 йил нархларида млрд.сўм; X
1
– Хоразм 
вилоятида кўрсатилган ахборот ва алоқа хизматлари ҳажми 2010 йил нархларида 
млрд.сўм; X
2
 – Хоразм вилоятида ташилган юк ҳажми минг т.; X
3
 – Хоразм вилоятидаги 
1
Муаллиф ишланмаси
2
Муаллиф ишланмаси
2
0
,1
2
2
,0
2
3
,1
2
0
,1
1
8
,4
1
7
,8
1
6
,7
1
8
,0
1
9
,2
1
9
,5
2
3
,6
2
2
,6
1
8
,4
1
8
,1
1
8
,3
1
8
,2
1
8
,6
1
8
,9
19
,2
1
9
,2
1
9
,2
1
9
,1
1
9
,0
1
8
,8
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
бир тонна юкнинг ўртача ташилган масофаси
битта ўйловчини ўратача ташилган масофаси

---

“SANOAT VA XIZMAT KO‘RSATISH SOHALARINING RAQAMLI TRANSFORMATSIYASI: 
TENDENSIYALAR, BOSHQARUV, STRATEGIYALAR”
161
юк айланмаси млн. т-км; X
4
– Хоразм вилоятидаги ташкилган йўловчилар сони минг 
киши; X
5
 – Хоразм вилоятида йўловчи айланмаси млн. йўловчи-км. 
 
Аввало ахборот ва алоқа соҳасидаги хизматлар ҳажмини жами транспорт 
хизматлари динамикасига таъсирини баҳолаш натижаларига кўра эластиклик 
коэффициенти 0,72 га тенг эканлиги аниқланди ва бу жами ҳисобланган коэффициентлар 
ичида энг юқори қиймат ташкил қилмоқда. Шунингдек, жами ахборот ва алоқа 
хизматлари ҳажмини бир фоизга ошиши жами транспорт хизматлари ҳажмини 0,58 
автотранспорт хизматлари ҳажмини эса 0,6 фоизга ўсишини таъминлайди. Ушбу 
эластиклик коэффициентларини бирдан кичик бўлиши вилоятда ахборот ва алоқа 
хизматларидан иқтисодиёт тармоқларини ривожлантиришда фойдаланиш даражаси 
етарли эмаслигини кўриш мумкин. 
Жумладан, автомобил хизматлари юк ва йўловчи ташишга алоқа ва ахборот 
хизматларини таъсирини қараб чиқадиган бўлсак эластиклик коэффициентларини янада 
кичикроқ қийматга эга бўлаётганлгини аниқланди. Яъни ташилган юк ҳажмини ахборот 
ва алоқа хизматлари бўйича эластиклик коэффициенти 0,42 тенг бўлмоқда. Ташкилган 
йўловчининг ахборот ва алоқа хизматлари бўйича эластиклик коэффициенти эса 0,21 ни 
ташкил қилмоқда. Бундан кўринадики вилоятда транспорт хизматларини ривожланиш 
кўрсаткичлари талаб даражасида эмас. Хусусан, транспорт хизматлари самарадорлигини 
оширишда муҳим бўлган ахборо ва алоқа хизматларидан фойдаланиш даражаси 
пастилигча қолмоқда. 
Амалга оширилган тадқиқот натижаларига кўра транспорт хизматларини 
ривожлантириш талаб қилинади, хусусан 2010-2021 йилларда жами ва автомобиль 
транспорт хизматлари реал қиймати мос равишда 3,3 ва 3,4 баробарга ошганига 
қарамасдан юк ташиш ва йўловчи ташишида бу кўрсатшкичлар 2,1 ва 1,5 баробарни 
ташкил қилмоқда. Сифат кўрсаткичи ҳисобланган бир тонна юк ва битта йўловчининг 
ўртача ташилган масофасида ҳам сезилари ўзгаришлар кузатилмаган. Яъни логистика 
тизимини такомиллаштириш ва транспорт масалаларини ахборот технологияларидан 
фойдаланган ҳолда ечиш орқалиб оптималлаштирладиган бўлса бу кўрсаткичларни 
қисқартириш мумкин. Аниқланган эластиклик коэффициентлари ахборот ва алоқа 
хизматлари билан транспорт хизматлари орасидаги таъсирни жуда паст эканлигини 
тасдиқламоқда.