|
13.2. Kirxgof qonuni
Nemis olimi G.Kirxgof termodinamikaning ikkinchi qonuniga asoslanib hamda himoyalangan jismlar sistemasida muvozanatli nurlanish shartlarini tahlil qilish natijasida jismlar nurlantiriishining spektral zichligi va spektral yutish qobiliyati orasidagi miqdoriy bog’lanishni aniqladi.
Mutloq qora jism uchun nur chiqarish qobiliyatini nur yutish qobiliyatiga nisbati to’lqin uzunlik va harorat funksiyasi bo’lib, barcha qora jsimlar uchun o’zgarmas kattaliklardir.
r T (13.1)
b
R
qobiliyati, T - jismlarning nur yuta olish
qobiliyati.
ifodasidir.
u yerda, T - jismlarning nur chiqara olish
A
Ushbu formula Kirxgof qonunining
Kirxgof qonuni nurlanishning tabiatini
aniqlashda asosiy mezon bo’lib, faqatgina
issiqlik nurlanishini tavsiflaydi.
Kirxgof qonuniga bo’ysunmaydigan nurlanish issiqlik nurlanishi bo’lmaydi.
STEFAN YOZEF (1835-1893).
Avstriyalik fizik. Ilmiy yo’nalishi optika, akustika, elektomag- netizm, gazlarning kinetik nazariyasi, gidrodinamika, issiqlik nurlanish nazariyasiga bag’ish- langan. 1871-yilda issiqlik o’tka- zuvchanlik tushunchasini kiritadi. 1879-yilda tajriba asosida nurlanish energiyasining harorat- ning to’rtinchi darajasiga to’g’ri proporsionalligini aniqlagan.
BOL’SMAN LYUDVIG (1844- 1906). Avstriyalik fizik. Ilmiy yo’nalishi gazlarning kinetik nazariyasi, termodinamika va nurlanish nazariyasi sohalariga oid. 1866-yilda gaz molekulalari- ning tezliklar bo’yicha taqsim- lanish qonuniyatini yaratdi. 1872- yilda gazlar kinetik nazariyasining asosiy tenglamasini tuzgan. 1872- yilda moddalarning holat ehtimoliyati, tizimning entropiya- siga bo’gliq qonuniyatini ishlab cgiqqan. 1877-yilda Bol’sman teoremasini yaratgan. Termodina- mika boshlanishining statistik qonunini bergan. 1884-yilda issiqlik nurlanish energiyasining haroratining to’rtinchi darajasiga to’g’ri proporsionalik qonunini yaratgan.
13.3. Stefan-Bolsman va Vin qonunlari
Kirxgof qonunidan ko’rinadiki, mutloq qora jismning nurlantirishning spektral zichligi universal funksiya hisoblanadi, shu sababli uning chastota va haroratga bog’liqligini aniqlash issiqlik nurlanishisning muhim masalasi hisoblanadi.
Avstriyalik fizik Y.Stefan va L.Bolsmanlar termodinamik usulni qo’llash yordamida Re nurlantirishning haroratga bog’liqligini aniqlash bilan ushbu masalaning bir qisminigina yechishga muvaffaq bo’ldilar.
Stefan – Bolsman qonuniga ko’ra, mutloq
qora jismlar uchun nurlanish qobiliyati
haroratning to’rtinchi darajasida to’g’ri
proporsional.
RT =σT4 (13.2)
bunda: σ - Stefan – Bols’man doimiysi bo’lib, uning tajribalar asosida aniqlangan qiymati quyidagiga teng:
(13.3)
B т
= 5,67 10 8
м 2 K 4
Re ning haroratga bog’liqligini aniqlagan bo’lsa ham, Stefan – Bolsman qonuni mutloq qora jism nurlanishining spektral tarkibini aniqlash muammosini yecha olmaydi. Turli haroratlarda rλ,T funksiyaning λ to’lqin uzunlikka bog’liqligining tajriba egri chiziqlaridan ko’rinadiki, mutloq qora jism nurlanish spektrida energiya notekis taqsimlanadi. Barcha egri chiziqlar yaqqol ko’rinadigan maksimumlarga ega, bu maksimumlar harorat ortishi bilan qisqa to’lqin sohasiga siljib boradi. Stefan – Bolsman qonuniga ko’ra, mazkur bog’liqlik egri chizig’i va abscissa o’qi bilan chegaralangan yuza mutloq qora jismning nurlantirishi Re va haroratning to’rtinchi darajasiga to’g’ri proporsionaldir.
VIN VIL’GELM (1864-1928).
Nemis fizigi. Ilmiy yo’nalishi. issiqlik nurlanish nazariyasi, optika, termodinamika, gidrodi- namika, elektr razryadlarga bag’ishlangan. 1893-yilda issiqlik nurlanishining harorati va entropiyasi tushunchalarini kirit- gan. Bu ilmiy ishi natijasida absolyut qora jismning maksimal nurlanishiga to’g’ri keluvchi to’lqin uzunligining haroratga bog’liqligini aniqlagan. 1895- yilda absolyut qora jism modelini yaratgan. 1896-yilda klassik fizika qonunlariga asosan nurlanish energiyasining spektr- dagi taqsimotini o’rgangan. 1911- yilda Nobel mukofotiga sazovor bo’lgan. 1902-yilda elektr va magnit maydonlarida razryad natijasida vujudga keladigan kanal nurlanishlarning o’z yo’nalishidan og’ishini kuzatgan. 1913-yilda metallarning elektr o’tkazishini ta’minlovchi erkin elektronlarning tezligi haroratga bog’liq emasligini ko’rsatgan. 1907-yilda
t
rentgen uzunligini
nurlarining aniqlagan.
o’lqin
JINS DJEYMS XONVUD
Do'stlaringiz bilan baham: |
