Самиғов н. А. Бино

Ёғочнинг асосий хоссалари

Физик хоссалар. Ёғоч таркиби асосан целлюлозадан иборат бўлгани учун зичлиги ўзгармас бўлиб, қиймат жихатдан 1,54 г/см³ тенг. Дарахтнинг ўсган жойи, об-ҳавоси, тупроғи таркибига қараб хоссалари ўзгарувчан бўлади. Ёғоч намлигининг ошиши ўртача зичлигининг ошишига олиб келади. Шунинг учун ѐғочнинг стандарт ўртача зичлиги нисбий намлиги 12% бўлганда аниқланади.
Ёғочда гигроскопик намлик ва капилляр намлик бўлади. Гигроскопик намлик тўқима деворларида шимилган ҳолда, капилляр намлик эса тўқима бўшлиғи ва тўқималараро бўшлиқларда жойлашган. Гигроскопик намлик чегараси 30% атрофида бўлади. Ёғочнинг тўлиқ намлиги (гигроскопик ва капилляр намлик) 30% ортиқ бўлиб, янги кесилган ѐғоч учун 40-120%. Ёғоч сувда узоқ муддат сақланганда намлиги массага нисбатан 200 % гача ортади.
Ёғочнинг мувозанат намлиги муҳитнинг ҳарорати ва намлигига боғлиқ бўлади. Хонада сақланган ѐғочнинг намлиги 8-12%, қуруқ ҳавода сақланган ѐғочнинг намлиги 15-18% бўлади. Ёғочнинг қуриши, шишиши ва тоб ташлаши мухит ҳарорати ва намлигига боғлиқ бўлиб, тайѐрланган буюм шакли ва ўлчамларининг ўзгаришига олиб келади.
Ёғочнинг намлиги гигроскоплик чегарасидан камайганда тўқималар бўшлиқларидаги намликдан ташқари тўқималар деворларидаги намлик ҳам чиқа бошлайди. Бу эса ѐғочнинг қоқ қуришига, хоссаларининг ўзгаришига ва тоб ташлашига олиб келади. Ёғоч толасимон тузилишда бўлгани учун қуришдан нисбий кичрайиш турлича бўлади: толалари бўйлаб-0,1% (1м га 1мм), радиал йўналиш бўйича-3-6% (1м га 3-6 см) ва тангенциал йўналиш бўйича-6-12%(1м га 6-12 см).
Ҳажмий кичрайишни, толалари бўйлаб кичрайишни ҳисобга олмаган ҳолда, 0,1% аниқликда қуйидаги формула ѐрдамида ҳисобланади:
У  ^{ab  aobo} 100%
^v ab _,
бу ерда: а ва b-бошланғич намликдаги намунанинг кўндаланг кесим юзаси ўлчамлари: а_о ва b_о-ҳудди шундай, абсолют қуруқ холатда.
Ёғочни қоқ қуришдан сақлаш учун лок-бўѐқлар билан қоплаш зарур.
Текстура-ѐғочнинг йиллик халқалари, нурлари, ѐғочлигидан иборат табиий чизгилардир. Дуб, бук, ясен, чинор, нок, ѐнғоқ дарахтлари текстураси чиройли ҳисобланади. Тропик ѐғочлар-эбек қора, бакут қўнғир ранг, қизил ва темир дарахтлари жуда чиройли текстурага эга бўлади. Зич ѐғочлар қайта ишлаганда ялтирайди, намлик таъсирида чириш бу хусусиятни камайтиради.