Самиғов н. А. Бино

Макроструктура. Ёғочнинг макроструктураси танани тангенциал, радиал ва кўндаланг қирқимлари ѐрдамида ўрганилади (3.7-расм). Дарахт танаси ўзак, ѐғочлик камбий ва пўстлоқ қисмлардан иборат бўлади (3.7, б-расм).
Ўзак жуда бўш боғланган хужайралардан иборат бўлиб, мустаҳкамлиги кичик ва намлик таъсирида тез чирийди. Пўстлоғи ташқи қобиқ ва ички луб қатламларидан ташкил топган бўлиб, дарахтнинг ташқи муҳит таъсири ва механик шикастланишлардан сақлайди. Луб қатлами орқали ўсаѐтган



3.6-расм. Баргли дарахтлар ѐғочи идишлари.
1 – липа; 2 – бук; 3 – дуб.

дарахт озиқланади. Луб қатлами остида юпқа камбий хужайра қатлами жойлашган. Ҳар йили дарахтнинг ўсиш даврида камбий пўстлоқ ва ички томонга ѐғоч хужайраларини суради ва ѐғочлик кенгайиб боради. Шу сабабли, дарахтнинг кўндаланг кесимида йиллик халқалар ҳосил бўлади. Йиллик халқалар икки қатламдан иборат. Баҳорги –баҳор ва ѐзнинг бошида, ѐзги-ѐзнинг охирида ҳосил бўлган ѐғоч қатламлари. Баҳорги ѐғоч қатлами оч рангли йирик юпқа хужайралардан иборат бўлиб, ѐзги қатлам эса тўқ рангли майда пишиқ хужайралардан ташкил топади.

3.7-расм. Ёғоч танасининг тузилиши

а) Дарахт танасининг асосий кесмалари: 1-кўндаланг; 2-радиал; 3- тангенциал; б) Дарахт танасининг кўндаланг кесими: 1-пўстлоқ; 2-камбий; 3- луб; 4-заболон; 5-ўзак; 6-ўзак нурлари.

Дарахтлар мағизли (қарағай, эман, кедр) ва мағизсиз (қайин, заранг, олха) турларга бўлинади. Мағизли дарахтларда мағиз ва пўстлоқ ости қатлами, мағизсиз турларида эса, фақат пўстлоқости қатлами бўлади. Баъзи дарахтларда (қора қарағай, оқ қарағай, қора қайин) ѐғочликнинг марказий қисми мағизнинг барча хоссаларига эга бўлиб, рангли четки қисмлари рангидан фарқ қилмайди ва етилган ѐғочлик дейилади.
Дарахтда намлик ва озуқа ўзак нурлари орқали кўндаланг кесим бўйича тарқалади. Игна баргли дарахтларда улар жуда тор бўлиб, микроскоп остида кўриш мумкин. Ёғоч ўзак нурларидан механик таъсирлар остида тез синади ва қуритиш даврида четнаши мумкин.

4.