Самиғов н. А. Бино

– БОБ. БИНО ВА ИНШООТЛАРНИ ТАЪМИРЛАШ ЁҒОЧ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА БУЮМЛАРИ

ТАЯНЧ ИБОРАЛАРИ: АРХИТЕКТУРА ЁДГОРЛИКЛАРИ, ЁҒОЧ БУЮМЛАР, ЁҒОЧНИНГ МИКРО ВА МАКРОСТРУКТУРАСИ, ЁҒОЧНИНГ МУҲИТГА БАРДОШЛИЛИГИ, ТАЪМИРЛАШ ЁҒОЧ БУЮМЛАРИ, ЁҒОЧГА ИШЛОВ БЕРИШ, ЁҒОЧНИНГ ТУРЛАРИ, ЁҒОЧНИНГ АСОСИЙ ХОССАЛАРИ, ЁҒОЧНИ ЧИРИШДАН ВА ЁНИШДАН САҚЛАШ, ЁҒОЧ ҚИСМЛАРНИ ТАЪМИРЛАШ.

1. Умумий маълумотлар

Ер юзида ўрмонлар бир текис тарқалмагани сабабли ѐғоч заҳираларидан фойдаланиш турличадир. Ёғоч қўл ости материали ҳисобланган мамлакатларда монументал бино ва иншоотлар асосан ѐғоч қисмлардан барпо этилган. Россия шимолидаги обидалар, Европа мамлакатлари синчли бинолари ва ҳарбий истеҳкомлари бунга мисолдир.
Ёғочли иншоотлар бир–неча юз йил об–ҳаво шароитига бардош беришини ҳисобга олсак, у асосидаги қисмларни вақт давомида қайта – қайта таъмирлаш зарурлигини тушунамиз.
Маълумки, Ўзбекистон ѐғоч заҳираларига бой мамлакат саналмайди. Тоғ ўрмонларимизда дурадгорлик буюмлари ишлаб чиқаришда асосий хом ашѐ ҳисобланадиган қарағай, листвинница, пихта, қаттиқ жинсли ѐғочлар – дуб, бук, ясен ва ш.к. ўсмайди. Маҳаллий ѐғоч турларидан тоғ арчаси, чинор, терак ва бошқалар, асосан конструктив материал сифатида ва қисман дурадгорликда ишлатилади. Тарихий обидаларнинг ѐғоч асосидаги қисмларини таъмирлаш мураккаб жараѐн ҳисобланиб, кўп холларда уларни бутунлай алмаштиришга тўғри келади. Ушбу холат аслига айнан ўхшаш ѐғоч буюмлар ва қисмларни анъанавий усулларда ишлов бериб тайѐрлашни тақозо этади.

2. Архитектура ѐдгорликлари ѐғоч буюмлари

Марказий Осиѐ, хусусан Ўзбекистон худудига жойлашган тарихий обидаларда ѐғочдан эшик, дераза, шип, якка ва қўш синч конструкциялари тайѐрланган, дарѐлар устига кўприклар, сув тўғонлари, ҳарбий истеҳкомлар барпо этилган (3.1 - расм). Бунда асосан маҳаллий ѐғоч заҳираларидан фойдаланилган, хусусий холларда эса қаттиқ жинсли ѐғоч турлари қўшни мамлакатлардан келтирилган. Биноларнинг намланиш эҳтимоли бор қисмларида кўп смолали ѐғоч турлари ишлатилган. Бино деворининг
тагсинчи, пештоқлари, кўприк ва ҳарбий истеҳком иншоотларининг қозиқоѐқлари ва конструкциялари шулар жумласидандир.