Самиғов н. А. Бино

Кимѐвий хоссалари. Битум асосидаги материаллар 45% гача концентрацияли ишқорларга, фосфор кислоталарига (85% гача), сулфат кислоталарига (50% гача), хлорид кислотасига (25% гача) ва сирка кислотасига (10% гача) чидамли бўлади.
Азот оксидлари кўп бўлган муҳитларда битумли материаллар чидамсиз бўлади. Битумли материалларнинг агрессив муҳитларга чидамлилиги улар асосида темирбетон, металл, ѐғоч ва бошқа турдаги конструкцияларни гидроизоляция қилишда мухим ахамиятга эгадир.
Физик-механик хоссалари. Битумларнинг сифати ва ишлатилиш соҳалари қовушоқлиги (қаттиқлиги), чўзилувчанлиги каби хоссаларига боғлиқ бўлади.
Битумнинг қовушоқлиги пенетрометр асбоби ѐрдамида игнанинг ботиш чуқурлиги билан ўлчанади.
Юк остидаги игнанинг ботиш чуқурлиги (0,1 мм аниқликда) қанча катта бўлса, битумнинг қовушоқлиги шунчалик кичик бўлади ва битум юмшоқ маркадаги битум ҳисобланади.
Битумнинг юмшаш ҳарорати ―ҳалқа ва шар‖ асбоби ѐрдамида аниқланади. Бу усулда ҳалқа ичига тўлдирилган битум устига қўйилган шар идишдаги сув иситилиши натижасида хусусий массаси таъсирида ҳалқа ичидан ўтади; айнан ушбу ҳолатда белгиланган сувнинг ҳарорати битумнинг юмшаш ҳароратини билдиради.
Битумнинг чўзилувчанлиги дуктилометр асбобида аниқланади. Битумдан тайѐрланган намунанинг (―саккиз‖ шаклида) 25⁰С ҳароратда узилиш пайтигача чўзилиши узунлиги (см ҳисобида) битумнинг чўзилувчанлик кўрсаткичи ҳисобланади.
Битумнинг чақнаш ҳарорати битум махсус асбобда қиздирилганда муайян ҳароратда ўз-ўзидан алангаланиши билан белгиланади. Чақнаш ҳарорати битум асосида композицион материаллар тайѐрлаш технологик жараѐнларида параметрларни аниқлаш учун аҳамиятга эга.
Битумга марка қовушоқлиги, юмшаш ҳарорати ва чўзилувчанлигига қараб берилади. Унинг маркасига нисбатан ишлатилиш соҳаси аниқланади. Ишлатилиш соҳасига нисбатан битумлар қурилиш, томбоп ва йўл қурилиши турларига бўлинади.
Нефт битумларининг асосий физик-механик хоссалари 9.1-жадвалда берилган.


9.1-жадвал