Samarqand viloyatida qishloq turizimini rivojlantirishning geografik xususiyatlari

Xorazm viloyati qishloq joylari turizm imkoniyatlari. Xorazm viloyatiga sayyohlar tarixiy-madaniy, tibbiyot, gastronomik, yetno, agro, yeko, ziyorat turizm yo‘nalishlarida tashrif buyuradi. Bog‘ot va Xonqa tumanlarida uzumchilik rivojlanganligi bois agroturizm yo‘nalishida degustatsiya markazi tashkil qilingan. Shovot tumanida joylashgan «Yusuf Hamadoniy», Xiva shahridagi “Sayid Mohi Ro‘yi Jahon”, Yangiariq tumanidagi “Shayx Muxtor vali”, Xazorasp tumanidagi “Shoh Pir” kabi ziyoratgohlar obodonlashtiriladi va qo‘shimcha xizmatlar yaratish orqali sayyohlar oqimi oshiriladi. Mavjud tabiiy va sun’iy ko‘llarni qamrab olgan «Xorazm EcoRing» ekoturizm halqasi tashkil qilingan. Qoraqalpog‘iston Respublikasida qishloq joylari turizm imkoniyatlari. Qoraqalpog‘iston Respublikasida tarixiy-madaniy, arxeologik, yeko hamda yetno turizm yuqori salohiyatga yega bo‘lib, hududda «Aqchako‘l», «Ashshiko‘l» sohil bo‘yi rivojlantirilmoqda. “Quyi-Amudaryo davlat biosfera rezervati» salohiyatidan samarali foydalaniladi, Chimboy tumanida yetnoturizm va hunarmandchilik rivojlantiriladi. Madaniy meros ob’ektlarini taʼmirlash, muhofaza qilish va zaruriy infratuzilmani yaxshilash choralari ko‘rilmokda Ellikqalʼa tumanidagi Guldursun, Sahtiyon va Mo‘ynoq tumanidagi Do‘stlik fuqarolar yig‘inlari hududida “turizm qishlog‘i” tashkil qilinmokda. Bularning bari O‘zbekistonda turizm industriyasining jadal surʼatlarda o‘sishiga turtki beradi.

№		Hududlar		Modiy-madaniy meros ob’ektlari							Jami*		Respublika bo‘yicha foizda
				Arxeologik	Arxitektura		Monumental		Diqqatga sazavor joylar
1		Samarqand		985	552		36		34		1607		19,9
2		Qashqadaryo		1041	200		43		27		1311		16,3
3		Buxoro		226	507		78		18		829		10,3
4		Toshkent		621	8		73		126		828		10,3
5		Surxondaryo		445	36		39		41		561		6,9
6		Navoiy		340	70		22		5		437		5,4
7		Jizzax		268	100		59		0		427		5,3
8		Andijon		221	74		42		85		422		5,2
9		Farg‘ona		117	139		31		89		376		4,7
10		Toshkent sh.		23	288		43		0		354		4,4
11		Qoraqalpog‘iston Resp.		131	24		89		50		294		3,7
12		Namangan		152	98		8		16		274		3,4
13		Xorazm		34	135		84		6		259		3,2
14		Sirdaryo		26	7		41		4		78		1,0
Respublika bo‘yicha jami				4630	2238		688		501		8057		100
	Foizda		57,5			27,8		8,5		6,2		100

O‘zbekiston Respublikasida joylashgan moddiy madaniy meros ob’ektlarining hududiy tarkibi (2019 yil)
*Izoh: Moddiy madaniy meros ob’ektlari soni.

II BOB. SAMARQAND VILOYATIDA QISHLOQ TURIZMINI RIVOJLANTIRISH OMILLARI HAMDA IMKONIYATLARI

Samarqand viloyati qishloq tumanlarning maydoni va aholisi (2022-y).

Geografik o‘rni va joylashuvi. Samarqand viloyati 15 yanvar 1938 – yilda tashkil etilgan bo‘lib, maydoni 16,8 ming kv.km yoki respublikamiz hududining 3,7 foizini egallaydi. Hududi jihatdan O‘zbekistonning boshqa viloyatlaridan kichik bo‘lishiga qaramasdan, viloyat aholi soni bo‘yicha respublikada 1 – o‘rinda turadi, bu yerda 1.01.2018-yil ma’lumotiga ko‘ra 3719,6 ming aholi istiqomat qiladi. Bu shundan dalolat beradiki, viloyat aholisining zichligi o‘rtacha mamlakat ko‘rsatkichiga qaraganda ancha yuqoridir.

Samarqand viloyati ma’muriy jihatdan 14 ta tuman, 11 ta shahar va 88 ta shaharga, 125 ta qishloq fuqorolar yig‘inlari va 1829 ta qishloq aholi punktlari, 1112 ta mahalla va 430 ta shahar mahallalaridan iborat .

Samarqand viloyatida mehnat resurslaridan samarali foydalanish va bandlik darajasini oshirish uchun bizningcha, quyidagi muammolarga ahamiyat berish lozim:

-viloyat aholisi va mehnat resurslari sonining tez o‘sayotganligini hisobga olib tuman va qishloqlardagi aholi manzilgohlarining zichlik, yer resurslari bilan ta’minlanish darajasi hamda aholini ijtimoiy-iqtisodiy turmush tarzini yaxshilashi hisobiga yangi ish o‘rinlari yaratishga qaratilgan siyosatni amalga oshirish;

-kichik va o‘rta biznesni yanada rivojlantirish uchun hudud tabiiy sharoiti va ixtisoslashuvini takomillashtirish;

-aholiga xizmat ko‘rsatish sohalarini rivojlantirish orqali yangi ish o‘rinlari barpo etish.

Samarqand viloyati ma’muriy-hududiy bo‘linishi

	Qishloq tumanlari	Tashkil topgan yili	Tuman markazi	Maydoni, ming km	Aholisi ming kishi	Aholi zichligi, 1 kv km, kishi
1	Bulung‘ur	29.09.1926	Bulung‘ur sh.	0,76	193,4	254,4
2	Jomboy	07.12.1970	Jomboy sh.	0,55	180,5	328,2
3	Ishtixon	18.05.1943	Ishtixon sh.	0,72	264,4	367,2
4	Kattaqo‘rg‘on	02.02.1929	Payshanba sh-cha.	1,39	282,3	203,1
5	Narpay	29.09.1926	Oqtosh sh.	0,44	219,2	498,2
6	Nurobod	26.11.1975	Nurobod sh.	4,86	156,3	32.1
7	Oqdaryo	25.12.1968	Loyish sh-cha.	0,37	165,1	446,2
8	Payariq	29.09.1926	Payariq sh.	1,29	260,3	201.7
9	Pastdarg‘om	29.09.1926	Juma sh.	0,87	367,3	422.1
10	Paxtachi	12.04.1973	Ziyodin sh-cha.	1,38	147,9	107,1
11	Samarqand	29.09.1926	Gulobod sh-cha.	0,48	261.5	544,7
12	Toyloq	09.04.1992	Toyloq sh-cha.	0,28	210,5	751,7
13	Urgut	31.12.1964	Urgut sh.	1,12	532,5	475,4
14	Qo‘shrobod	03.04.1978	Qo‘shrobod sh-cha.	2,16	136,3	63,1
15	Viloyat bo‘yicha	01.15.1938	Samarqand sh.	16,8	4 031,3	240.0

2.2. Samarqand viloyati qishloq turizmini rivojlantirish omillari

“2019-2025 yillarda O‘zbekiston Respublikasida turizm sohasini rivojlantirish Konsepsiyasi”da esa asosiy e’tibor “...turizm sohasini jadal rivojlantirish bo‘yicha ustuvor maqsad va vazifalarni belgilashga, uning iqtisodiyotdagi o‘rni va ulushini oshirishga, xizmatlarni diversifikatsiyalash va ularning sifatini oshirish hamda turizm infratuzilmasini takomillashtirishga qaratilgan”.

Respublikamizda turizm sohasini jadal rivojlantirish, uning xalqaro turistik imidjini yuksaltirish, mintaqalarning turistik salohiyatini kuchaytirish turistik xizmatlarlarni diversifikatsiya qilish, yangi turizm yo‘nalishlari va majmualarini yaratish bo‘yicha muhim islohotlar amalga oshirilmoqda. Bu borada, o‘zining tabiati, demografik va ishlab chiqarish salohiyati bilan, shuningdek milliy qadriyatlari hamda hunarmandchiligi bilan yaxshi tanilgan Samarqand viloyatining qishloq turizm salohiyatini baholash dolzarb ilmiy – amaliy ahamiyat kasb etadi.

Qishloq joylaridagi ekologik toza hudud, ajoyib tabiat va boshqa rekreatsiya resurslari ekoturizmni muhim obekti bo‘lib hisoblanadi. Ekoturistlar uchun qiziqarli bo‘lgan obektlar, ya’ni alohida muhofazaga olingan hududlar (milliy bog‘ va qo‘riqxona) doirasidagi turli tabiiy va madaniy vujudga kelgan landshaftlar, o‘simlik hamda hayvonot olami resurslari, ajoyib tabiat kompelkslari, tabiat yodgorliklari ekoturizmni rivojlantirishning muhim asosi hisoblanadi. Bu hududlarda tabiat ne’matlaridan foydalanilgan holda tabiiy xizmat ko‘rsatish sohasi (servis)ni yo‘lga qo‘yish, kompleks rivojlantirish va turli tematik marshrutlarni tashkillashtirish sohani rivojida hamda qishloq joylarida ko‘pgina yangi ish o‘rinlarini yaralishiga zamin bo‘ladi. Undan tashqari tog‘li hududlardagi xushmanzara joylar nafaqat mahalliy aholini, balki chet ellik sayyohlarni ham o‘ziga jalb qiladi. Bu imkoniyatlardan qishloq joylarida samarali foydalanish uchun quyidagi talablarni amalga oshirishimiz lozim:

mavjud qo‘riqxonalar, milliy bog‘lar va tog‘lardagi xushmanzara va noyob tabiat go‘shalarini turistik resurs sifatida ilmiy jihatdan o‘rganib chiqish;

mavjud qo‘riqxonalar, milliy bog‘lar va tog‘lardagi xushmanzara va noyob tabiat go‘shalarini ekoturizm obekti va rekreasiya resursi sifatida foydalanish uchun kerakli infratuzalmani shakllantirish;