Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

001.002.026.BMI. 2018 y. 

 

etmasligi kerak. Bunday kartoshka krahmal va boshqa maxsulot olish uchun qayta 

olish  uchun  qayta  ishlashga  yuborilgani  ma’qul.  Bu  xol.  Sabziga  xam,  to‘g‘ri 

keladi.  YOng‘in  tuproqlarda  18-20  foizni  tashkil  etadi.  Undan  tashqari  ildiz 

mevalar  etilishi  sustlashadi,  qatlam  to‘qimalari  yomon  shakllanadi.  Sabzini  qum 

bilan  aralashtirilib,  6  oy  saqlanadi.  Umumiy  isrofi  6-9  foiz,  engil  tuproqda 

etishtirilganda esa 3-4 foizni tashkil etadi. Tuproq turlari uzum xosilining xajmi va 

sifatiga  xam  taxsir  etadi.  Bu  o‘simlik  drenajemlangan  va  engil  isiydigan, 

karbonatlarga  boy  tuproqlarda  yaxshi  o‘sadi.  Uzumning  sifati  ko‘rsatkichlari 

ko‘pincha nafaqat nav xususiyatlari, balki etishtirish sharoitlariga qarab aniqlanadi. 

Agranom  sabzavot  va  meva  ekinzorlarni  o‘z  xo‘jaligi  yoki  mintaqa  xududiga 

to‘g‘ri  joylashtira  bilishi  kerak.  Bu  ayniqsa  ko‘p  yillik  ekinzorlar,  mevali 

o‘simliklar,  tok  va  rezavor  mevalar  uchun  muximdir.  SHuning  uchun 

sabzavotchilik va mevachilikda o‘simlikni biologik xususiyatlarini xisobga olib, er 

tanlash  malakasida  qayta  e’tibor  beriladi.  Tuproqning  agranomik  xususiyatlarini 

yaxshilash  zaruriyati  yuzaga  kelsa,  uni  quritish,  quritish,  sug‘orish,  organik  va 

mineral o‘gitlar qo‘llash, ba’zida esa maxsus ishlar zinopoyalash, toshlarni terish, 

og‘ir  tuproqlarda  drenaj  materiallari  solish  va  boshqa  laramalga  oshiriladi. 

Etishtirish  mavsumidagi  ob-xavo  sharoitlar.  Ob-xavo  sharoitlari  agranomik 

boshqarishga bo‘ysunilmaydi. Sabzavot va rezavor mevalar yomg‘ir erning salqin 

kelishi tufayli qand, osh lavlagi rangli, xushbo‘y va ko‘pchlik moddalar miqdorini 

yo‘qotadi.  Ammo  muqobil  sharoitli  mavsumda  etishtirilganda  moddalr  miqdori 

ortadi.  

          Issiq,  nur  yetishmay,  namlik  ko‘payganda  jamg‘ariladigan  organlar 

xujayralari  kattalashadi.  Kuzatishlarda  aniqlanganidek,  ob-xavo  ta’sirida  urug‘li 

mevalarni kimyoviy tarkibi danakli va ayniqsa, to‘q xamda o‘tsimon rezavorlarga 

nisbatan  kam  o‘zgaradi.  Ayniqsa,  issiqlik  va  quyosh  nurining  mo‘lligi  etilishini 

tezlashadi,  issiqlik  etishmasligi  va  namlikning  mo‘lligi  uni  sekinlashtiradi. 

Shunday  qilib,  etishtirishdagi  tashqi  omillarning  ta’siri  bevosita,  ya’ni 

etishtirilayotgan  xom-ashyoga  ba’zi  moddalar  miqdorining  ko‘payishiga  olib 

keladi.  Sabzavot  va  mevalarni  jamg‘aradigan  organlari  etilishi  tashqi  omillar 

ta’sirida ko‘zga tashlanadi.  

          Namgarchilikning  ko‘p  bo‘lishi  vegitatsiya  davrini  uzaytirgani  tufayli 

sabzavot  va  mevalar  kimyoviy  tarkibini  asosiy  komponentlarini  to‘qlanish 

darajasiga ta’sir etuvchi etilish davri suriladi. Bu kuchli daraja mag‘sulot sifat va 

saqlanuvchanligida  seziladi.  Masalan  “renet  ”  semerenko  navli  olma  xarorat  va 

namlik  qulay  kelgan  paytda  etishtirilganda  etilishi  xamda  kimyoviy  moddalar 

to‘planishi  shunday  bo‘ladi,  xosil  yig‘ilgan  fursatda  mevalarning  ta’m  va  tovar 

sifati  yuqori,  fitonotogen  mikronoogen    va  fiziologik  buzilishlar  chidamliligi 

oshgan  bo‘ladi.  Natijada  ular  uzoq  saqlanadi.  Noqulay  kelgan  yillarda 

yetishtirilgan  mevalar  goxida  etilmaydi.  Bazi  xillarda  ular  yomon  saqlanadi.  Va 

fiziologik buzudishlar ro‘y berib, po‘sti va eti qorayadi. 

           Bu piyoz misolida diqqatli sazovordir. Seryog‘inki mavsumlarda piyozning 

saqlashga  ortiqcha  isrof  kuzatiladi.  Aksincha,  quruq  kelgan  mavsumda  piyoz 

---

 

Bajardi 

Rahbar 

Karimov.M.K 

Fayzullayeva.D