Samarqand veterinariya meditsinasi instituti

1.2 Amaliy mashg’ulotlar

Mavzu: Havoning harorati va bosimini aniqlash.
Darsning maqsadi - havo muhitini sanitariya - gigiena tomonidan baholashda harorat va atmosfera bosimining qishloq xo‘jalik hayvonlarining sog‘ligi, mahsuldorligiga ta’sirini o‘rganish, harorat va atmosfera bosimini aniqlashda qo‘llaniladigan asboblar bilan tanishish, ularni ishlatish hamda zoogigienik me’yorlarni bilishdan iborat.

Darsga kerakli ko‘rgazmali qurollar va reaktivlar - termometr, termograf, barometr, barograf, barotermogigrometr, distillangan suv.

Darsning mazmuni - chorvachilik binolari va parrandaxonalarda havoning harorati va atmosfera bosimini aniqlash tartibi o‘rganiladi.

Havoning haroratini aniqlash - iqlim zonalari, yil fasllari, kecha - kunduzdagi vaqtga qarab atmosferada havo harorati o‘zgarib turadi. Odam va hayvon organizmida hujayra va to‘qimalardagi oksidlanish jarayonlari, oziqa organizmga kiradigan oqsillar, yog‘lar, uglevodlarning parchalanishi hisobigan issiqlik hosil bo‘ladi. Tana harorati doim bir xil bo‘lganda organizmda barcha jarayonlar me’yorda kechadi. Havo harorati organizm bilan tashqi muhit o‘rtasida issiqlik almashinuviga katta ta’sir ko‘rsatadi. Organizmda murakkab termoregulyasiya birligi tufayli havo harorati o‘zgarib turganda ham, hayvonning tana harorati doimiy saqlanib qoladi. Biroq harorat keskin va uzoq muddat davomida o‘zgarib turganda issiqlik almashinish mexanizmi hamma vaqt ham birday faoliyat ko‘rsata olmaydi. Bunday hollarda organizmning isib ketishi (havo issiq bo‘lganda) kuzatiladi.

Shunday qilib havo haroratining gigienik ahamiyati uning organizmda issiqlik almashinuviga ta’sir ko‘rsatishidan iborat. Havo haroratining mutloq kattaligi emas, balki uning o‘zgarish amplitudasi ham ahamiyatga ega. Havo haroratini aniqlashda termometrlardan foydalaniladi.

Spirtli termometr - minimal termometr hisoblanib +70⁰C dan - 130⁰C gacha, simobli termometrlar maksimal termometr hisoblanib ular –35⁰C dan +750⁰C gacha bo‘lgan haroratni o‘lchaydi. Bundan yuqori bo‘lgan harorat ko‘rsatgichlarini maxsus termometrlar bilan ulchanadi.

Tuzilishi jihatdan maksimal, minimal, aralash, bimetall va elektrotermometrlar bo‘ladi. Devor, pol, hayvon terisi va boshqa tekis yuzalarni haroratini o‘lchashda pasti yalpoq yoki spiralsimon egilgan termometrlardan foydalaniladi. Hozirgi paytda tibbiyot va biologiyada harorat Seltsiy darajalarida (⁰C ), texnik va fizik tekshirishlarda esa Kelvin (⁰K) darajalarida, chet davlatlarda Farengeyt (⁰F) va Reomer (⁰R) darajalarida o‘lchanadi.

Termograf - havo haroratining o‘zgarishini aniqlash va yozib borish uchun qo‘llaniladigan asbobdir. Termograf sutkalik va haftalik bo‘lib, korpus, bimetall plastinka, richagli pero, aylanuvchi baraban va diagrammali lentadan iboratdir. Termograf -45⁰C dan +55⁰C gacha bo‘lgan haroratda ishlatiladi.



М-16А termografi

а — внешний вид, б — механизм термографа 1 — перо, 2 — основание корпуса, 3 — ось барабана, 4 — неподвижная шестерня, 5 — стрелка пера, 6 — защита пластины, 7 — тяга, 8, 11 — рычаги, 9 — ось стрелки, 10, 12 — кронштейны, 13 — установочный винт, 14 — биметаллическая пластина, 15 — отметчик времени, 16 — отвод стрелки, 17 — коромысло, 18 — барабан, 19 — откидная крышка

Barotermogigrometr – asbobi bilan xavoning atmosfera bosimi, xarorati va nisbiy namligi ulchanadi.