|
Tayanch iboralari
Innovatsiyalarning mahsulotga yo‘nalganligi, innovatsion
strategiya,
innovatsiyalarni
yaratishda
yangi
konseptual
177
yondashuv, singdiruvchan va imitatsion strategiyalar, hujum
innovatsion strategiyasi, qaroqchi strategiya.
Nazorat savollari
1. Innovatsiyalarning mahsulotga yo‘nalganligi mohiyati
nimadan iborat?
2. Nima uchun innovatsiyalarni yaratishda yangi konseptual
yondashuv – bozorga yo‘nalganlik zarur?
3. Innovatsiyalarning tijorat muvaffaqiyati (samaradorligi)
bog‘liq bo‘lgan asosiy omillarni sanab bering.
4. Strategiya mohiyatini ta’riflang.
5. Innovatsion strategiyaga bo‘lgan ehtiyoj nima sababdan
paydo bo‘ladi?
6. Strategiyani ishlab chiqish ketma-ketligini ta’riflang.
7. Innovatsion faoliyat uchun innovatsion strategiyaning
qaysi turi xosdir?
8. Hujum innovatsion strategiyasini qisqacha tavsiflang.
9. Singdiruvchan va imitatsion strategiyalar o‘rtasidagi farq
nimadan iborat?
10. Innovatsion strategiya turlarini turli kombinatsiyalarda
qo‘llash mumkinmi?
178
8-MAVZU: INNOVATSION BIZNESDA INSON OMILI
Reja:
1. Innovatsion biznesda inson resurslari samaradorligini
belgilovchi omillar.
2. Tashkilotdagi innovatsion jarayonning asosiy sub’ektlari.
3. Insonning innovatsion salohiyatini amalga oshirish
shartlari.
1. Innovatsion biznesda inson resurslari samaradorligini
belgilovchi omillar
Bugungi kunda innovatsion biznesni shakllantirish va
rivojlantirishda inson omilining roli to‘g‘risida fikr bildirmaydigan
odamni topish qiyin. Siz investorga daromad va xarajatlarning
optimistik prognozi bilan ajoyib biznes-reja taqdim etishingiz,
o‘zingizni qoplash davrlarini qayd etishingiz mumkin.
Moliyalashtirish to‘g‘risidagi qarorni qabul qilishda hal qiluvchi
omillar va raqamlar bo‘lmaydi. Biznes g‘oyasini yaratgan va uni
yangi mahsulot, xizmat, texnologiyalarda tatbiq etishga tayyor
odamlar ko‘pincha rahmat emas, balki natijani kutadi.
Barcha
sharoitlarga
qaramay,
ishbilarmon
odamlar
iste’dodli, yetakchilik ambitsiyalari juda qimmat va mehnat
bozorida
juda
kam.
Natijada
inson
kapitalining
yuqori
mahsuldorligini ta’minlash vazifasi ayniqsa, innovatsion biznes
sohasida nihoyatda dolzarb talabga aylandi. Uni hal qilish uchun
turli fanlarning: iqtisod, psixologiya, sotsiologiya va boshqalarning
hissasi kerak. Ushbu masala bilan shug‘ullanadigan tadqiqotchilar
orasida biz T. Butler, J. Voldrup, T. Braun, E. Sheyn M. Belbin
kabi chet el mualliflarini hamda G. Xemel, T. Braun, J.
Ridderstrale, K. Nordstrom, M. Bauer, T. Amabile, P. Draker, D.
Goleman, L. De Brabander va T.Yu. Bazarov, V.I. Maslov, N.M.
Lebedeva, E.G. Yasin, E.E. Xramkova, S.R. Yagolkovskiy, G.S.
Altshuller, Y.D.Babayeva, Y.D. Krasovskiylarni qayd etish
mumkin.
179
Inson omilidan kelib chiqqan holda innovatsion biznesni
shakllantirish va rivojlantirish muammolari nihoyatda ko‘p qirrali.
Inson kapitali ishlashi uchun u to‘planib, doimiy ravishda o‘sib
borishi va maksimal daromad keltiradigan sharoitlarda ishlashi
kerak. Bu nafaqat biznes darajasining, balki mamlakatdagi ishchi
kuchining miqdoriy hamda sifat ko‘rsatkichlariga katta ta’sir
ko‘rsatadigan mezon va makro darajalarning ham vazifasidir.
Bitta ma’ruzada ushbu muammoning barcha jihatlarini
ko‘rib chiqish mumkin emas. Shuning uchun biz faqat insonning
innovatsion biznesdagi ishi muvaffaqiyatini belgilovchi asosiy
omillarni ajratib ko‘rsatamiz. Faktorlar deganda jarayonning
xususiyatlariga va maqsadlarga erishishiga bevosita yoki bilvosita
ta’sir ko‘rsatadigan kuchlar hamda sub’ektlar yig‘indisi
tushuniladi. Tadqiqotimizning mavzusi va maqsadlariga kelsak,
uchta asosiy omil (guruh)ni ajratish mumkin.
Birinchi guruh omillariga (birinchi daraja) innovatsion
biznesda ishlaydigan shaxsning o‘ziga xos xususiyatlari kiradi.
Bular innovatsion tadbirkorlar va ishchilar.
Ikkinchi guruhga (ikkinchi daraja) innovatsion biznes
tuzilmasida insonning muhitini tavsiflovchi omillar shuningdek,
xodimlarga ta’sir o‘tkazish va boshqarish vositalari kiradi. Bunga
quyidagilar kiradi:
1) tashkiliy madaniyat;
2) xodimlarga qiymat taklifi;
3) kadrlarni boshqarish texnologiyalari.
Uchinchi guruhga (uchinchi daraja) tashqi muhit deb
ataladigan omillar kiradi. Bular innovatsion biznesni olib
borishning infratuzilmaviy tarkibiy qismlari hisoblanadi:
• inson kapitalining oddiy va kengaytirilgan takror ishlab
chiqarilishini amalga oshirish;
• turli xil iqtisodiy munosabatlar sub’ektlarining o‘zaro
munosabatlaridagi huquqiy institutlarini yaratish;
• innovatsion biznesni yaratish, yangi mahsulotlar va
texnologiyalarni ishlab chiqish, tijoratlashtirish sohasida aholining
180
faolligini oshirishga yordam beradigan innovatsion iqlimni
yaratish.
Inson biznesda ishlashga kelganidan ko‘p vaqt o‘tgach,
samarali resurs sifatida shakllana boshlaydi. Ishchi kuchining sifat
xususiyatlari sog‘liqni saqlash tizimi va ta’lim bilan belgilanadi.
Shaxsning turmush tarzi, axloqiy va axloqiy me’yorlari, oilaning
madaniy va diniy asoslari, atrof-muhitning boshqa ijtimoiy
guruhlarini o‘z ichiga olgan ijtimoiy-madaniy muhit juda katta rol
o‘ynaydi.
Atrof muhit omillarining faol ta’siri insonning butun
mehnat faoliyati davomida davom etib, uning qadriyatlarini,
ijtimoiy, kasbiy, iqtisodiy ehtiyojlarini va ustuvorliklarini
shakllantiradi.
Insonga ta’sir qiladigan atrof-muhit omillarining xilma-
xilligi juda katta. Shuning uchun biz ulardan faqat insonning
innovatsion salohiyatini shakllantirish va amalga oshirishga eng
faol ta’sir ko‘rsatadiganlarni qayd etamiz. Bular:
1) ta’lim tizimi;
2) sog‘liqni saqlash tizimi;
3) ijtimoiy-madaniy muhit;
4) davlat innovatsion siyosati;
5) ilmiy va texnik omillar;
6) mehnat va fuqarolik qonunchiligi;
7) mehnat bozori holati va demografik vaziyat.
Ro‘yxatdagi omillarni diagramma shaklida namoyish
etamiz: (1-rasm)
181
Do'stlaringiz bilan baham: |
