Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

Tadbirkor.
Biznesning markaziy figurasi - bu tadbirkor. 
Shuning uchun innovatsion biznes fenomenini tushunish uchun, 
innovatsion tadbirkorlikning maxsus muhitida ishlashni istagan va 
harakat qilishi mumkin bo‘lgan shaxs nima ekanligini tushunish 

---

184 
muhimdir. Ammo biznes ko‘lami va uning innovatsionligidan 
qat’iy nazar, umuman tadbirkorlarni qanday fazilatlar xarakterli 
ekanligini aniqlaylik. 
Tomson Bolton Thomson Entrepreneur Indicator (BTEI) 
uslubidan 
foydalangan 
tadbirkorlar 
o‘rtasida 
o‘tkazilgan 
so‘rovnoma asosida ularning shaxsiy 6 guruh xususiyatlarini 
aniqladi (FACETS tizimi): 
1)
F (
focus
-e’tibor) - maqsadga, o‘z vaqtida, harakatga 
e’tiborni qaratish; 
2) A (
advantage
-ustunlik) - istiqbolli imkoniyatlarni 
tanlash strategiyasi va qobiliyati; 
3) C (
creativity
-ijodkorlik) - yangi g‘oyalarni yaratish 
qobiliyati, aniq bo‘lmagan yo‘llar va imkoniyatlar haqida tasavvur; 
4) E (Ego - men) – mas’uliyat, qobiliyatsizlik va 
muvaffaqiyatsizlikka dosh berishda ifodalangan erishish istagi, 
boshqacha bo‘lishga va iz qoldirishga intilish, o‘ziga bo‘lgan 
ishonch va fidoyilik, o‘z taqdirini boshqarish istagi; 
5) T (
Team
- jamoa) - kerakli odamlarni topish va tanlash 
qobiliyati, samarali jamoani shakllantirish, yuqori darajadagi 
muloqot qobiliyatlari; 
6) S (
Social
- ijtimoiy ta’sir) - tadbirkor va uning biznesi 
uchun qadrli bo‘lgan odamlar bilan ijtimoiy tarmoq qurish 
qobiliyati. 
FACETS tizimi umuman muvaffaqiyatli tadbirkorning 
portretini beradi. Keyingi bosqich innovatsion sohada biznes 
yuritayotgan tadbirkorni ajratib turadigan o‘ziga xos xususiyatlarni 
taqsimlashni 
o‘z ichiga oladi. Ushbu vazifa “Kadrlar 
texnologiyalari markazi XXI asr” kompaniyasi xodimlari 
tomonidan olib borilgan tadqiqot doirasida qo‘yilgan [5.29]. 
Tadqiqot mualliflari innovatsion tadbirkorlikning asosiy vakolatlari 
va vakolatlari modelini ishlab chiqdilar. Qobiliyat deganda 
tadbirkor o‘zining mavjud ko‘nikmalari va shaxsiy fazilatlari 
tufayli hal qilishi kerak bo‘lgan bir qator professional vazifalar 
tushuniladi. Kompetensiyalar - tadbirkorlik kasbida muvaffaqiyatli 

---

185 
yashashga va faoliyatning asosiy vazifalarini amalga oshirishga 
imkon beradigan shaxsiy fazilatlar, qobiliyat va ko‘nikmalar. 
Innovatsion biznes an’anaviy tadbirkorlikdan birinchi 
navbatda noaniqlik va tavakkalchilik darajasi bilan ajralib turadi. 
Natijada innovatsion tadbirkorning asosiy vakolatlariga quyidagi 
vazifalarni hal etish kiradi: 

noaniqlik va yuqori xavfli vaziyatda qaror qabul qilish; 

tahdidlar, 
nosozliklar, 
tashqi 
bosimning 
muhim 
holatlarida faoliyatni amalga oshirish; 

g‘ayrioddiy, iste’dodli kishilardan tashkil topgan 
o‘zaro faoliyat guruhlarni boshqarish; 

rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish, ichki va 
tashqi ishbilarmonlik muhitining noaniq va yomon taxmin 
qilinadigan parametrlari bilan resurslarni safarbar qilish. 
Ushbu darajadagi muammolarni hal qilish, innovatsion 
biznesni yaratadigan va rivojlantiradigan shaxsning tug‘ma va 
orttirilgan shaxsiy qobiliyatlariga (kompetensiyalariga) ega 
bo‘lishini taxmin qilinadi. Quyida innovatsion tadbirkor uchun eng 
yuqori darajani (muhim ahamiyatga ega darajani) olgan vakolatlar 
keltirilgan. Ular tadqiqot jarayonida tahlil qilish uchun ajratilgan 
50 ta vakolatdan eng yuqori 7 ballga (7 balli reyting shkalasi) ega. 
1.Innovatsiya (!!) - ijodkorlik, sezgi, analitik, fikrlashning 
moslashuvchanligi tufayli muammolarni hal qilishning tubdan 
yangi, nostandart usullarini topish qobiliyatini tavsiflaydi. 
2.Noaniqlik holatidagi qat’iyatlilik (!!) - noaniqlik 
sharoitida harakat qilishga va qaror qabul qilishga tayyorligi, 
noaniqlik, tavakkalchilik va avantyurizmga chidamliligi tufayli 
qaror qabul qilishga jasorat bilan ifodalanadi. 
3.Yetakchilik (+) - yuqori darajadagi hissiy aql, xarizma, 
vazifalarni belgilash qobiliyati, odamlarni ularni bajarishga 
safarbar qilish va boshqalarni tavsiflaydi. 
4.Maqsadlilik (!!) – qat’iyatlilikni, o‘ziga ishonchni, 
natijaga yo‘naltirilganlikni, optimizmni, mukammallikni bildiradi. 
5.Tashabbus (!!) - o‘zini faollik, ambitsiya, erishish 
motivatsiyasi, raqobatbardoshlikda namoyon qiladi. 

---

186 
Katta ahamiyatga ega bo‘lgan (6 ball) xususiyatlarga 
quyidagilar kiradi: 
1)
dizayn tasavvurlari (++); 
2)
aloqa (!); 
3)
vaziyatni rejalashtirish (+); 
4)
muxtoriyat (++); 
5)
o‘zgarishlarga va rivojlanishga yo‘naltirish (!). 
Belgilangan vakolatlar innovatsion tadbirkor uchun 
rivojlanish imkoniyatlari mezoni bo‘yicha tasniflanadi. (!!) belgisi 
rivojlanish uchun o‘rtacha darajada mos bo‘lmagan muhim 
ahamiyatga ega bo‘lgan vakolatlarni bildiradi (ya’ni dastlab yuqori 
darajada ishlab chiqilishi kerak), yuqori ahamiyatga ega bo‘lgan (!) 
rivojlanish qobiliyatiga ega bo‘lgan belgi (++), rivojlanish uchun 
o‘rtacha darajada mos keladigan belgi (++). Ya’ni, dastlab 
rivojlanish darajasi kerakli natijaga yaqin bo‘lishi kerak, (+) - 
rivojlanish uchun juda mos bo‘lgan vakolatlar, ularning yetarli 
darajada 
ifodalanmaganligi 
maxsus 
dasturlar 
yordamida 
mashg‘ulotlar davomida qoplanishi mumkin. 
Innovatsion 
tadbirkorning 
kasbiy 
vazifalari 
(kompetensiyalari) biznes rivojlanishi va tashqi ta’sirga qarab 
o‘zgarishi mumkin. Ularni hal qilish uchun boshqa vakolatlar talab 
qilinishi mumkin. Masalan, biznesning o‘sishi bilan yetakchilik 
fazilatlarining o‘rni va ahamiyati, hissiy intellektning rivojlanishi 
kuchayadi, strategik fikrlash ustuvor ahamiyat kasb etadi, qaror 
qabul qilish uchun javobgarlik darajasi oshadi va boshqalar.