Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

Shaxsiylashtirish 
vositalariga 
bo‘lgan 
huquqlar.
Innovatsion 
jarayonlarni 
boshqarishda 
intellektual 
mulk 
ob’ektlarini individualizatsiya vositalari sifatida himoya qilish 
masalalari tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda: tovar belgilari 
va xizmat ko‘rsatish belgilari, tovar nomlari, tovar kelib chiqqan 
joy nomlari, 
kompaniyaning obro‘si 
va 
yaxshi obro‘ni 
shakllantirishga 
hissa 
qo‘shadigan 
tijorat 
belgilari, 
iste’molchilarning sifat va sifat to‘g‘risida ijobiy fikri 
mahsulotlarining boshqa afzalliklari. 
Kompaniya 
tomonidan 
qo‘llaniladigan har qanday 
individualizatsiya vositalari nafaqat uning mahsulotlarini tan 
olishga hissa qo‘shadi, balki bu kitob va bozor qiymatiga ega 
bo‘lgan qimmatli nomoddiy aktivdir. Shu sababli intellektual 
mulkni boshqarish vazifalaridan biri individualizatsiya vositalariga 
bo‘lgan 
huquqlarni 
himoya 
qilishdir. 
Bu 
esa 
ishlab 
chiqaruvchilarni soxta innovatsion tovarlardan raqobatbardosh 
ustunlikka ega bo‘lish imkoniyatidan mahrum qiladi. 
Tovar belgisi - bu yuridik shaxslarning yoki yakka 
tartibdagi tadbirkorlarning tovarlarini individualizatsiya qilishga 
xizmat qiladigan belgi. Xizmat ko‘rsatish belgisi esa ular 
tomonidan bajarilgan ishlarni yoki ko‘rsatilayotgan xizmatlarni 
individualizatsiya qilish uchun belgilanadi. Amalda ushbu belgi 
savdo belgisi egasiga ma’lum bir bozor segmentini yoki joyini 
ta’minlashga yordam beradi, bu esa unga biznesda ustunlik beradi. 
Ko‘zga tashlanadigan alohida tovar belgisi innovatsion 
korxonaning marketing strategiyasining ajralmas qismi bo‘lishi 
mumkin, shuning uchun professional savdo markasi dizayni 
kelajakka to‘g‘ri sarmoyani taqdim etishi mumkin. Egasi yuridik 
yoki yakka tartibdagi tadbirkor bo‘lishi mumkin bo‘lgan tovar 
belgisi va xizmat ko‘rsatish belgisi uchun eksklyuziv huquq tan 
olinadi. 

---

120 
Tovar belgisiga bo‘lgan eksklyuziv huquqni huquqiy 
muhofaza qilish faqat ro‘yxatdan o‘tganda hamda u ro‘yxatdan 
o‘tgan mamlakat hududida paydo bo‘ladi. Ro‘yxatdan o‘tgan 
savdo belgisi uchun sertifikat beriladi, u tovar belgisining 
ustuvorligini, 
sertifikatda 
ko‘rsatilgan tovarlarga nisbatan 
egasining tovar belgisiga bo‘lgan eksklyuziv huquqini tasdiqlaydi. 
Tovar belgisini ro‘yxatdan o‘tkazish Patent idorasiga 
talabnoma kelib tushgan kundan boshlab, 10 yil davomida amal 
qiladi va bunday yangilanishlar soni cheklanmagan. Jahon 
amaliyotida yuz yildan oshiq vaqt davomida amal qilgan savdo 
belgilari ma’lum. 
Bir mamlakatda ro‘yxatdan o‘tish boshqa biron bir 
mamlakatda uchinchi shaxslar tomonidan ro‘yxatdan o‘tishiga 
to‘sqinlik qilmaydi. Shuning uchun tashqi bozorlarda qiziqish 
mavjud bo‘lsa, tegishli mamlakatlarda tovar belgisini o‘z vaqtida 
ro‘yxatdan o‘tkazish zarur. Ushbu qoidani e’tiborsiz qoldirish, 
dunyo amaliyotida odatiy bo‘lmagan, cho‘ktirish holatlariga olib 
keladi. Ya’ni – ma’lum bir mamlakat hududida ma’lum bo‘lgan, 
ammo qonuniylashtirilmagan tovar belgisini keyinchalik qayta 
sotish maqsadida uchinchi shaxslarning nomiga ro‘yxatdan 
o‘tkazish. 
Tovar belgisi milliy protseduraga muvofiq (har bir 
manfaatdor bo‘lgan mamlakatlarda) yoki bir nechta davlatlar 
hududida bitta talabnoma orqali Madrid belgilarini ro‘yxatdan 
o‘tkazish tizimiga hamda xalqaro protseduraga muvofiq ro‘yxatdan 
o‘tkazilishi mumkin. 
Og‘zaki, majoziy, uch o‘lchovli va boshqa kombinatsiyali 
savdo belgilari sifatida ro‘yxatdan o‘tkazilishi mumkin. Og‘zaki 
savdo belgilari yodlash qulayligi prinsipiga binoan yasalgan sun’iy 
so‘zlar bo‘lishi mumkin (Masalan, LUKOIL - konlar va foydali 
qazilmalar nomlari asosida tuzilgan so‘z - Langepas-Urengoy-
Kogalim-moy), qisqartmalar (IBM, BMW), ismlar (Sadko, Ford), 
mavjud so‘zlar (Apple), raqamlar (7-up). Taniqli tasviriy savdo 
belgisiga Mitsubishidan olingan uchta olmos yoki Audi 
konsernining to‘rtta halqasi misol bo‘la oladi. 

---

121 
Kompaniya bir nechta tovar belgilariga egalik qilishi va 
ulardan o‘z mahsulotlarining turli toifalarini aniqlash uchun 
foydalanishi mumkin, ammo korxona nomi ta’sis hujjatlarida 
belgilanadigan va ro‘yxatdan o‘tish paytida yuridik shaxslarning 
yagona davlat reestriga kiritilgan yuridik shaxs sifatida 
kompaniyaning o‘zini individualizatsiya qilish uchun ishlatiladi. 
Firma nomi yuridik shaxsning tashkiliy-huquqiy shakli va ismning 
o‘zi ko‘rsatishi kerak. Ular faqat faoliyat turini belgilaydigan 
so‘zlardan iborat bo‘lishi mumkin emas. Kompaniya nomiga 
eksklyuziv huquqlar ro‘yxatdan o‘tgan va yuridik shaxslarning 
yagona davlat reestriga kiritilganidan keyin paydo bo‘ladi va u 
yagona reestrdan chiqarilgan kungacha amal qiladi. 
Firma nomiga bo‘lgan huquq mulk huquqlaridan biridir, uni 
korxonadan ajratib bo‘lmaydi. Demak, firma nomini litsenziyalash 
yoki korxonani sotmasdan sotish mumkin emas.